Osoba, która jako dziecko po aresztowaniu obojga rodziców i konfiskacie domu rodzinnego umieszczona została przymusowo w rodzinie niemieckiej, zapisana do niemieckiej szkoły, i organizacji młodzieżowej z zamiarem stopniowego przymusowego wynarodowienia, należy do kategorii osób, które podlegały represjom wojennym w rozumieniu art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego /Dz.U. nr 17 poz. 75 ze zm./.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy ze skargi (...) na decyzję Kierownika Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych (...) w przedmiocie odmowy przyznania uprawnień kombatanckich na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości (...) od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego Ośrodek Zamiejscowy w Katowicach z dnia 1 lipca 1993 r. SA/Ka 321/93
uchyla zaskarżony wyrok oraz decyzję Kierownika Urzędu (...).
Walerian D., ur. w 1929 r., zamieszkały w B.B., wystąpił w 1991 r. do Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w W. o przyznanie statusu prawnego osoby, która podlegała represjom wojennym w rozumieniu art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego /Dz.U. nr 17 poz. 75 ze zm./. W uzasadnieniu wniosku podał m.in., że we wrześniu 1939 r. po zajęciu miasta P. przez wojska niemieckie, właściwe organy Rzeszy Niemieckiej aresztowały i osadziły w Obozie Koncentracyjnym w Buchenwaldzie jego ojca P. S. D., znanego na tym terenie działacza niepodległościowego, sekretarza miejscowego Sądu Grodzkiego i obrońcę Pszczyny w wojnie 1939 r. oraz jego matkę, która został osadzona w Obozie Koncentracyjnym Dachau-Ravensbruck. Ojciec jego zmarł w tym obozie w dniu 21 marca 1941 r., natomiast matka zaginęła bez wieści. Dom rodzinny Waleriana D. został przez władze niemieckie skonfiskowany. Troje małoletnich dzieci małżonków D. zostało przekazanych rodzinom niemieckich rolników; Walerian D. został przekazany rodzinie farmera, obywatela III Rzeszy, posiadającego swe gospodarstwo rolne w gminie P. Składający wniosek szczegółowo przedstawił warunki swej egzystencji w rodzinie tego farmera, podał, że w latach 1940-1943 ukończył 7-klasową niemiecką szkołę elementarną /podstawową/, był wielokrotnie badany pod względem cech zewnętrznych przez właściwe organy i instytucje do tzw. spraw rasowych, wbrew własnej woli został zapisany do organizacji "Hitlerjugend", w okresie zaś od września do listopada 1944 r. przebywał w wojskowym obozie ćwiczebnym w K., gdzie był szkolony przez oficerów Wehrmachtu. Powyższe okoliczności zostały w całości potwierdzone przez powołanych świadków w formie bądź pisemnych oświadczeń z podpisem notarialnie poświadczonym, bądź w formie zeznań złożonych przed miejscowo właściwymi organami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wniosek Waleriana D. nie uzyskał tzw. jednoznacznej pozytywnej rekomendacji ze strony Zarządu Wojewódzkiego Związku Kombatantów i b. Więźniów Politycznych ze względu na "precedensowy charakter" sprawy. Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, zwracając wniosek, poinformował Związek Kombatantów, że ubiegający się o status ofiary represji wojennych nie spełnia warunków określonych przez ustawę z dnia 24 stycznia 1991 r. Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce - Instytut Pamięci Narodowej w piśmie skierowanym do Waleriana D. wyraziła pogląd, że jako dziecko był skierowany do robót przymusowych, natomiast "nie był poddany zabiegom germanizacyjnym".
Decyzją z dnia 2 grudnia 1992 r. nr (...) Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych odmówił Walerianowi D. przyznania uprawnień wynikających z ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego. W uzasadnieniu tej decyzji zwrócono m.in. uwagę na to, że wnioskodawca nie może być zaliczony ani do kategorii osób skazanych przez władze III Rzeszy Niemieckiej na eksterminację, ani też nie był poddawany zabiegom zmierzającym do jego wynarodowienia, albowiem proces ten realizowany był ściśle według ustalonej procedury w wytypowanych obozach lub ośrodkach, a po zakończeniu badań i obserwacji wstępnych dzieci przekazywane były do adopcji połączonej ze zmianą nazwiska i innych cech tożsamości rodzinom niemieckim zamieszkującym Rzeszę Niemiecką w granicach ustalonych do 1937 r.