Wobec wynikającego z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /t.j. Dz.U. 1991 nr 30 poz. 127 ze zm./ obowiązku zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części poprzedniemu właścicielowi lub jego następcy prawnemu na jego wniosek, jeżeli stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, nie jest dopuszczalna późniejsza zmiana tego celu lub określenie go przy użyciu takich zwrotów o charakterze ogólnym, że możliwe byłoby dowolne jego zrozumienie.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy ze skargi (...) na decyzję Wojewody (...) w przedmiocie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości (...) od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku z dnia 8 czerwca 1993 r. SA/Gd 38/93
uchyla zaskarżony wyrok i decyzję Wojewody (...).
Minister Sprawiedliwości wniósł w dniu 21 stycznia 1994 r. rewizję nadzwyczajną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie-Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku z dnia 8 czerwca 1993 r. (...), wydanego w sprawie ze skargi Haliny K. na decyzję Wojewody K. z dnia 30 listopada 1992 r. (...) w przedmiocie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Powyższemu wyrokowi zarzucił rażące naruszenie art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości /t.j. Dz.U. 1991 nr 30 poz. 127/ oraz interesu Rzeczypospolitej Polskiej.
Stan faktyczny sprawy przedstawia się następująco:
Zaskarżonym wyrokiem Sąd oddalił skargę Haliny K. na decyzję Wojewody K. utrzymującą w mocy decyzję kierownika Urzędu Rejonowego w K. z dnia 21 października 1992 r., którą odmówiono zwrotu wywłaszczonej w 1978 r. nieruchomości.
Nieruchomość ta położona jest w K. (...). Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego przewiduje - także obecnie - na tej nieruchomości zabudowę mieszkaniową wysokiej intensywności, z usługami i strefą szkolnictwa oraz ogólnomiejskie usługi kultury.
W tej sytuacji, zdaniem organów obu instancji i składu orzekającego Naczelnego Sądu Administracyjnego, nieruchomość nie zmieniła swego przeznaczenia i nie stała się zbędna na cel określony w decyzji wywłaszczeniowej.
Sąd nadto podkreślił trudności z realizacją tego rodzaju inwestycji oraz niemożność przywrócenia nieruchomości jej pierwotnego - rolniczego - charakteru.
Zdaniem rewidującego, z tym poglądem nie sposób się zgodzić, tym bardziej, że odbiega on od ukształtowanej już od wielu lat linii orzecznictwa w tego rodzaju sprawach. Zgodnie z poglądem Ministra Sprawiedliwości przeznaczenie nieruchomości w planach zagospodarowania przestrzennego na określony cel nie stanowi jeszcze przesłanki do orzekania o jej wywłaszczeniu i w związku z tym nie może stanowić samoistnej podstawy do odmowy zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Podstawowym dowodem dla uznania, że nieruchomość jest niezbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu może być tylko decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji, o której mowa w art. 36 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 lipca 1984 r. o planowaniu przestrzennym /t.j. Dz.U. 1989 nr 17 poz. 99/. Dopiero taka decyzja konkretyzuje zadania planowe nie tylko co do miejsca, lecz także w określonym czasie /por. wyrok z 2 marca 1987 r., IV SA 979/86 - ONSA 1987 Nr 1 poz. 21 i wiele innych/. Takiej decyzji w odniesieniu do przedmiotowej nieruchomości nie było. Stwierdzenie, że - mimo to - jest ona niezbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, co stanowiło przesłankę odmowy zwrotu nieruchomości jej byłemu właścicielowi, rażąco narusza art. 69 ust. 1 cyt. ustawy.
Przepis ten miał na cel przywrócenie prawa własności byłym właścicielom w sytuacjach, w których - jak się okazało - wywłaszczenie nie było potrzebne. Minister Sprawiedliwości wywodzi, iż rozpatrywana sprawa jest dobitnym przykładem pochopnego działania organów administracyjnych, które przez 15 lat nie potrafiły właściwie zagospodarować odebranej skarżącej nieruchomości. Bliżej niesprecyzowane zapewnienie Wiceprezydenta Miasta K., że "w najbliższych latach nastąpić ma rozpoczęcie realizacji zadań określonych w planie (...)", nie zmienia faktu, że wywłaszczenie nieruchomości, stanowiącej najdalej idącą ingerencję w prawo własności, było co najmniej przedwczesne. Wedle poglądu rewidującego odmowę zwrotu nieruchomości należy w tych warunkach uznać nie tylko za naruszenie wynikającego z art. 69 cyt. ustawy prawa byłego właściciela do odzyskania nieruchomości, lecz także - w państwie prawnym, jakim jest Rzeczpospolita Polska - za naruszenie interesu tego Państwa, w którym ochrona prawa własności ma rangę konstytucyjną /art. 7 Konstytucji/.