1. Z przepisów art. 14 ust. 3 i 15a ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach /t.j. Dz.U. 1969 nr 22 poz. 159 ze zm./ wynika, że obywatel może nabyć od Państwa, na korzystnych warunkach określonych w tych przepisach tylko jeden obiekt przeznaczony na cele mieszkalne, przy czym ustawa traktuje z tego punktu widzenia w sposób jednakowy zarówno obiekt już gotowy do zamieszkania /dom jednorodzinny, odrębna własność lokalu, tak w małym domu mieszkalnym, jak i w domu wielomieszkaniowym/, jak i taki, który będzie spełniał tę funkcję po dokonaniu odpowiednich nakładów przez nabywcę.
2. Ograniczenie powyższe obowiązuje także wtedy, gdy nabywca nabyty od Państwa obiekt mieszkalny zbył i w związku z tym z niego już nie korzysta, a także niezależnie od tego, czy uiścił /uiszcza/ należną opłatę w gotówce, czy też na poczet ceny nabycia została mu zaliczona równowartość mienia pozostawionego za granicą.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu (...) ze skargi (...) na decyzję Wojewody (...) w przedmiocie odmowy sprzedaży lokalu w budynku wielomieszkaniowym na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku z dnia 28 października 1981 r. SA/Gd 67/81
uchyla zaskarżony wyrok i skargę oddala.
Helena D. zgłosiła wniosek o sprzedanie jej zajmowanego lokalu w budynku wielomieszkaniowym położonym przy ul. Ch. 5a w G. We wniosku tym nadmieniła, że jest repatriantką i pozostawiła za granicą mienie, za które uzyskała częściową rekompensatę w postaci działki budowlanej, ale z powodu braku środków nie była w stanie jej zagospodarować.
Prezydent Miasta G. decyzją z dnia 17 marca 1981 r. odmówił sprzedaży tego lokalu, powołując się na art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 14 maja 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach /Dz.U. 1969 nr 22 poz. 159 ze zm./. W sprawie bowiem zostało ustalone, że aktem notarialnym z dnia 20 lipca 1971 r. Helena D. wraz z mężem nabyła użytkowanie wieczyste działki budowlanej o powierzchni 342 m2, położonej w G. przy ul. Z. 1a.
Wojewoda G. decyzją z dnia 14 maja 1981 r. utrzymał w mocy wymienioną decyzję Prezydenta Miasta G. W uzasadnieniu tej decyzji stwierdzono, że w myśl art. 14 ust. 3 ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach osoba fizyczna może nabyć od Państwa tylko jedną nieruchomość, bez względu na to, czy nabywa ją za gotówkę, czy też za zaliczeniem na poczet ceny lub opłat za użytkowanie wieczyste wartości minia pozostawionego za granicą. Skoro zostało ustalone, że wnioskodawczyni posiada już działkę nabytą od Państwa w użytkowanie wieczyste, to decyzja odmawiająca sprzedaży jej lokalu w budynku wielomieszkaniowym jest prawidłowa.
Wyrokiem z dnia 28 października 1981 r. Naczelny Sąd Administracyjny - Ośrodek zamiejscowy w Gdańsku stwierdził nieważność obu decyzji. W uzasadnieniu wyroku podniesiono, że organy administracji państwowej, mimo przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, mylnie ustaliły, że wnioskodawczyni posiada w użytkowaniu wieczystym działkę budowlaną. Prawo to zostało przez nią zbyte w 1973 r. za zgodą właściwego organu administracyjnego. Nadto Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że organy administracji państwowej właściwie nie ustosunkowały się do żądania skarżącej zbycia jej zajmowanego lokalu mieszkalnego za gotówkę. Zaskarżone zatem decyzje zostały - zdaniem Naczelnego sądu Administracyjnego - wydane z rażącym naruszeniem prawa.
Wymieniony wyrok Naczelny Sądu Administracyjnego zaskarżył Minister Sprawiedliwości rewizją nadzwyczajną wniesioną w dniu 28 kwietnia 1982 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach /t.j. Dz.U. 1969 nr 22 poz. 159 ze zm./ osoba fizyczna może nabyć od Państwa na podstawie przepisów tej ustawy tylko jeden dom jednorodzinny /lokal w małym domu mieszkalnym/ lub uzyskać teren pod budowę jednego takiego domu /lokalu w małym domu mieszkalnym/. W myśl zaś art. 15 ust. 1 in fine tejże ustawy uregulowanie to ma odpowiednie zastosowanie do lokali sprzedawanych przez Państwo w domach wielomieszkaniowych. Z przepisów tych wynika w sposób nie budzący wątpliwości, że obywatel może nabyć od Państwa tylko jeden obiekt przeznaczony na cele mieszkalne, przy czym ustawa traktuje z tego punktu widzenia w sposób jednakowy zarówno obiekt już gotowy do zamieszkania /dom jednorodzinny, odrębna własność lokalu, zarówno w małym domu mieszkalnym, jak i w domu wielomieszkaniowym/ jak i taki, który będzie spełniał tę funkcję po dokonaniu odpowiednich nakładów przez nabywcę, a więc plac pod budowę domu mieszkalnego. Jest to zasada sama przez się zrozumiała i w pełni odpowiadająca poczuciu sprawiedliwości. Skoro bowiem Państwo zbywa osobom fizycznym na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. obiekty na cele mieszkalne na bardzo dogodnych warunkach, różniących się krańcowo na korzyść nabywców od warunków, jakie się kształtują w wolnym obrocie, oraz skoro podaż takich obiektów jest niewątpliwie znacznie mniejsza aniżeli popyt, to byłoby sprzeczne z podstawowymi wymaganiami sprawiedliwości takie uregulowanie, które pozwalałoby jednemu, bardziej zapobiegliwemu obywatelowi na kolejne nabycie kilku obiektów mieszkalnych, podczas gdy inni oczekiwaliby bez efektu na taką możliwość.