Obowiązek informowania i wyjaśniania stronom przez organ prowadzący postępowanie całokształtu okoliczności faktycznych i prawnych toczącej się sprawy /art. 9 Kpa/ powinien być rozumiany tak szeroko, jak to jest tylko możliwe.
Udowodnione naruszenie tego obowiązku powinno być rozumiane jako wystarczająca podstawa do uchylenia decyzji, szczególnie wówczas, gdy urzędnik stwierdza /lub powinien stwierdzić/, że strona zamierza podjąć działanie wiążące się dla niej z niekorzystnymi skutkami, lub nawet z ryzykiem wystąpienia podobnych skutków.
W takim wypadku urzędnik ma wyraźny obowiązek w możliwie jasny sposób wyjaśnić całość okoliczności sprawy stronie i równie wyraźnie wskazać na ryzyko, wiążące się z zaplanowanymi działaniami.
Jest to jedynie odpowiadający zasadzie art. 1 Konstytucji sposób rozumienia art. 9 Kpa.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy ze skargi (...) na decyzję Ministra Finansów (...) w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji Izby Skarbowej (...) na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości (...) od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 grudnia 1991 r. III SA 1083/91
oddala rewizję nadzwyczajną.
Minister Sprawiedliwości wniósł w dniu 2 czerwca 1992 r. rewizję nadzwyczajną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 grudnia 1991 r. III SA 1083/91 w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji Izby Skarbowej w O. z dnia 6 grudnia 1990 r., wniesionego na skutek wystąpienia Ministra Finansów.
Wyrokowi powyższemu zarzucił rażące naruszenie art. 207 par. 1 i 2 pkt 3 Kpa, w związku z par. 5 ust. 2 pkt 1 i par. 7 ust. 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 maja 1990 r. w sprawie zwolnienia od podatków obrotowego i dochodowego podatników osiągających przychody z niektórych rodzajów nowo uruchomionej działalności gospodarczej /Dz.U. nr 35 poz. 203 ze zm./.
Stan faktyczny sprawy przedstawił się następująco:
Naczelny Sąd Administracyjny zaskarżonym wyrokiem uchylił decyzję Ministra Finansów z dnia 5 czerwca 1991 r. orzekającą o stwierdzeniu nieważności decyzji Izby Skarbowej w O. z dnia 6 grudnia 1990 r., mocą której uchylona została decyzja Urzędu Skarbowego w O. z dnia 27 września 1990 r. w przedmiocie utraty przez Ryszarda K. prawa do korzystania ze zwolnienia od podatków obrotowego i dochodowego za okres od 1 lipca 1990 r. do 30 czerwca 1991 r. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej - stacji paliw oraz o umorzenie postępowania.
Uzasadniając swe rozstrzygnięcie Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że Izba Skarbowa w O. odstępując w decyzji z dnia 6 grudnia 1990 r. od stosowania par. 7 ust. 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 maja 1990 r. w sprawie zwolnienia od podatków obrotowego i dochodowego podatników osiągających przychody z niektórych rodzajów nowo uruchomionej działalności gospodarczej /Dz.U. nr 35 poz. 203 ze zm./ przewidującego sankcje w postaci utraty prawa do zwolnienia od podatników podatków nie prowadzących księgi przychodów i rozchodów - przyjęła za podstawę takiego rozstrzygnięcia stwierdzenie, że Urząd Skarbowy naruszył zasadę pouczenia strony "o okolicznościach prawnych sprawy /art. 9 Kpa/".
Minister Finansów wydając decyzję z dnia 5 czerwca 1991 r. nie zauważył jednak rzeczywistej podstawy prawnej decyzji Izby Skarbowej i ograniczył się do stwierdzenia, że skarżący naruszył przepisy cytowanego rozporządzenia z dnia 18 maja 1990 r.
W ocenie Sądu decyzja Ministra narusza przepis art. 107 par. 3 Kpa wobec zawarcia w niej uzasadnienia prawnego nie obejmującego istoty rozstrzygnięcia i już powyższe naruszenie przepisu postępowana administracyjnego, jako mające istotny wpływ na wynik sprawy uzasadniało uwzględnienie skargi.
Naczelny Sąd Administracyjny przyjął również, że w istniejącej sytuacji niewyciągnięcie rygorystycznych konsekwencji z faktu iż osoba zwolniona od podatków nie prowadziła księgi przychodów i rozchodów - nie może być traktowane jako rażące naruszenie prawa. Przepisy bowiem regulujące tę materię sformułowane są w sposób niejasny. Zdaniem NSA wyjaśnienie, czy podatnik rzeczywiście w konkretnej sytuacji był obciążony obowiązkiem prowadzeni księgi, wymaga wykładni prawa. Wspomniane rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 grudnia 1988 r. wyłącza z tego obowiązku osoby zwolnione od podatków obrotowego i dochodowego /par. 1 ust. 1 pkt 2/, drugie natomiast rozporządzenie z dnia 18 maja 1990 r. nakazuje osobom zwolnionym od podatków obrotowego i dochodowego taką księgę prowadzić /par. 5 ust. 2 pkt 1/. W zaskarżonej decyzji wykładni takiej nie przeprowadza się zastępując ją arbitralnym stwierdzeniem, że przepis nakazujący prowadzenie księgi ma charakter szczególny. Sąd dopatrzył się w tym zakresie naruszenia art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa, jako drugiej przyczyny, która zaważyła na uchyleniu decyzji Ministra Finansów.