Przy ocenie, czy zastosowanie niższej stawki celnej wskutek błędu funkcjonariusza celnego stanowi rażące naruszenie prawa w rozumieniu art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa uzasadniające stwierdzenie nieważności decyzji o wymiarze cła, należy mieć na uwadze, czy w konkretnej sytuacji faktycznej można przyjąć, że strona działała w zaufaniu do zgodności z prawem decyzji organów państwa.
Zasadnicze przy tym znaczenie w świetle art. 1 Konstytucji oraz art. 8 Kpa mają następujące okoliczności: a) stwierdzenie poczucia zaufania u zainteresowanego, b) stwierdzenie obiektywnych i odpowiadających prawu okoliczności pozwalających na powstanie takiej świadomości, c) ustalenie odpowiedniego zachowania się stron stosunku prawnego wskazującego, iż zainteresowany postępował uczciwie i rzetelnie i nie miała miejsca zmowa lub nawet przestępstwo.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy ze skargi Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowo-Produkcyjnego (...) na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł (...) w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji o wymiarze cła na skutek rewizji nadzwyczajnej Rzecznika Praw Obywatelskich (...) od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 października 1993 r. V SA 565/93
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę NSA w Warszawie do ponownego rozpoznania.
Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł w dniu 16 kwietnia 1994 r. rewizję nadzwyczajną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 października 1993 r. (...) w sprawie ze skargi Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowo-Produkcyjnego "P." Spółka Cywilna w W. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 31 grudnia 1992 r. (...) w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji o wymiarze cła. Wyrokowi powyższemu zarzucił rażące naruszenie prawa przez: niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu administracyjnym /art. 368 pkt 1 Kpc/ przez naruszenie zasad tego postępowania zawartych w art. 7, art. 9 Kpa i art. 16 par. 1 w związku z art. 156 par. 1 Kpa, a także sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału /art. 368 pkt 4 Kpc/, i w konsekwencji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku NSA oraz (...) decyzji Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 31 grudnia 1992 r. Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco:
Decyzją z dnia 31 grudnia 1992 r. (...) Prezes GUC stwierdził na zasadzie art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa nieważność decyzji Dyrektora Urzędu Celnego w W. z dnia 29 września 1991 r. zawartej w jednolitym dokumencie administracyjnym SAD o wymiarze cła od sprowadzonego z zagranicy przez Przedsiębiorstwo Handlowe "P." oleju sojowego.
Prezes GUC uznał, że wymierzając cło podległy mu urząd celny zastosował nieprawidłową pozycję taryfy celnej, gdyż zamiast pozycji 1512.90.90 ze stawką celną 30 proc. dokonał wymiaru cła na podstawie pozycji 1507.10.91 ze stawką 10 proc. Nieważność decyzji została stwierdzona po upływie ponad 3 miesięcy, gdy importer P.P.H.U. "P." sporządziło kalkulację ceny sprzedażnej towaru, przyjmując do niej 10 proc. stawkę celną.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 21 października 1993 r. (...) skargę oddalił na tę decyzję.
Zgodnie z poglądem wnoszącego rewizję nadzwyczajną powyższy wyrok rażąco narusza prawo, a w szczególności zasady wyrażone w art. art. 7 i art. 9 Kpa oraz w art. 16 par. 1 w związku z art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa.
Rzecznik Praw Obywatelskich na poparcie swego stanowiska powołał następujące argumenty:
Jedną z zasad Kodeksu postępowania administracyjnego jest zasada niewzruszalności decyzji administracyjnych, wyrażona w art. 16 par. 1 /zdanie 1/ Kpa. Zgodnie z art. 16 par. 1 /zdanie 2/ tegoż Kodeksu uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej, stwierdzenie jej nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach enumeratywnie wymienionych w Kodeksie postępowania administracyjnego. Z wyjątkowego charakteru art. 16 par. 1 Kpa wynika, że przepisy Kpa wzruszające decyzje ostateczne, w tym zwłaszcza przepisy o nieważności nie mogą być w żadnym przypadku interpretowane rozszerzająco. Pogląd taki jest powszechnie przyjęty w doktrynie /przykładowo: Kodeks postępowania administracyjnego - Komentarz J. Borkowski. J. Jendrośka, A. Zieliński pod redakcją J. Borkowskiego, Wydawnictwo Prawnicze, 1989 str. 81/.