1. Wykonywanie robót budowlanych przed uzyskaniem pozwolenia na budowę albo też prowadzenie ich na podstawie nieprawomocnej decyzji administracyjnej stanowi niewątpliwie samowolę budowlaną.
2. Konsekwencja rozpoczęcia robót budowlanych bez uprzedniego uzyskania ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę jest zastosowanie sankcji z art. 48 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane /Dz.U. nr 89 poz. 414 ze zm./. Przepis ten wyłącza możliwość stosowania art. 50 oraz art. 51 ustawy Prawo budowlane także w sytuacji, gdy budowa nie została zakończona. Przyjęcie odmiennego poglądu, w tym względzie prowadziłoby do obejścia przepisu art. 48 ustawy i legalizacji robót budowlanych rozpoczętych bez uprzedniego uzyskania ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę. Z treści art. 50 ust. 1 ustawy wynika wprost, że ma on zastosowanie w przypadku innych niż określone w art. 48. Zasadę tę należy odnieść również do możliwości stosowania w takiej sytuacji powiązanego z przepisem art. 50 ustawy - przepisu art. 51 tej ustawy.
3. Dyspozycje przepisów art. 50 i art. 51 ustawy Prawo budowlane nie mogą służyć łagodzeniu skutków zastosowania restrykcyjnego art. 48 tejże ustawy.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu przy udziale - sprawy ze skargi Tomasza Ś. na decyzję D. Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego we W. z dnia 31 stycznia 2001 r. (...) w przedmiocie nakazu rozbiórki budynku - oddala skargę
Decyzją z dnia 28 sierpnia 2000 r., (...), Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dla miasta W., działając na podstawie art. 48 w zw. z art. 28 i art. 83 ust. 1, art. 84 ust. 1 i art. 84a ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane /Dz.U. nr 89 poz. 414 ze zm./, art. 104 Kodeksu postępowania administracyjnego oraz art. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym /Dz.U. nr 91 poz. 578/, nakazał Eugenii G., jako inwestorowi robót budowlanych, rozbiórkę budynku mieszkalno-usługowego, położonego u zbiegu ul. Cz. 4-6 i M. 13-15 we W., którego budowę rozpoczęto bez wymaganego przepisem art. 28 Prawa budowlanego pozwolenia na budowę.
W uzasadnieniu podniesiono, że w dniu 28 sierpnia 1998 r. inwestor robót - Eugenia G. uzyskała decyzję Prezydenta W., zezwalającą na budowę budynku handlowo - usługowego z częścią mieszkalną na II kondygnacji budynku, wraz z parkingiem i drogą wewnętrzną. W dniu 11 sierpnia 1998 r. zamieszkały przy ul. M. 18 Krzysztof K. powiadomił Wydział Architektury, Urbanistyki i Nadzoru Budowlanego o samowoli budowlanej jakiej dopuściła się strona. Ponadto w dniu 28 sierpnia 1998 r. jej bezpośredni sąsiad Tomasz Ś. zgłosił do tego samego organu o tym, że nie został powiadomiony i nie wziął udziału w postępowaniu administracyjnym dotyczącym wydania zezwolenia budowlanego. Kontrola przeprowadzona na terenie budowy w dniu 17 września 1998 r. potwierdziła fakt prowadzenia robót i stan ich zaawansowania na ok. 2 metry wysokości przyziemia budynku. Wytyczenie geodezyjne obiektu nastąpiło w dniu 29 sierpnia 1998 r. Czynność ta zaliczana jest do prac przygotowawczych, które zgodnie z art. 41 ust. 1 Prawa budowlanego uznawane są za rozpoczęcie budowy. Kolejna kontrola ujawniła wpisy w Dzienniku budowy potwierdzające rozpoczęcie robót w dniu 3 września 1998 r.
W dniu 28 sierpnia 2000 r. podjęto zawieszone z powodu toczących się innych postępowań administracyjnych postępowanie, gdyż ustała przyczyna zawieszenia, a zainteresowany w sprawie Tomasz Ś. ponowił wniosek o nakazanie rozbiórki obiektu. W ocenie Inspektora zaistniały przesłanki do uwzględnienia tego żądania. Inwestor w chwili rozpoczęcia prac nie upewnił się w organie nadzoru budowlanego czy doręczona mu decyzja zezwalająca na budowę jest prawomocna i mimo stosownego pouczenia, nie zgłosił rozpoczęcia robót budowlanych co najmniej na 7 dni przed rozpoczęciem czynności przygotowawczych. Z tego względu ponosić musi skutki przedwczesnego rozpoczęcia inwestycji, tym bardziej, że zignorował fakt wniesienia odwołania przez sąsiadów i kontynuował prace budowlane. Roboty budowlane prowadzone na podstawie decyzji, która nie uzyskała przymiotu ostateczności, są robotami wykonywanymi na ryzyko inwestora i zagrożonymi sankcją z art. 48 Prawa budowlanego. Treść tego przepisu nie pozwala na pominięcie zawartej w nim sankcji nakazu rozbiórki obiektu także w sytuacji, gdy u podstaw dokonanej samowoli budowlanej leżało przekonanie inwestora o prawidłowości tego rodzaju prac. W sytuacji ustalenia wykonania robót budowlanych bez wymaganego prawem pozwolenia na budowę w postaci ostatecznej decyzji - organ nadzoru budowlanego, bez ustalania jakichkolwiek innych okoliczności, ma obowiązek nakazania rozbiórki obiektu. Powołano się w tej mierze na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego nr SA/Bk 20/00.