Jeżeli w toku dokonywanych ustaleń organ prowadzący postępowanie rozpoznawcze ustali, iż okoliczności sprawy nie uzasadniają stwierdzenia nieważności, to wówczas powinien odmówić stwierdzenia nieważności decyzji, której to postępowanie dotyczy, nie zaś umarzać postępowanie jako bezprzedmiotowe.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu z udziałem prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w W. sprawy ze skargi Antoniego D. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia 16 grudnia 1998 r. w przedmiocie umorzenia postępowania administracyjnego w zakresie stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej - I. uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia 4 listopada 1998 r.; (...).
Decyzją z 4.11.1998 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. po wszczęciu z urzędu wskutek sygnalizacji Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego postępowania w przedmiocie zgodności z prawem ostatecznej decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z 6.10.1994 r. oraz utrzymanej nią w mocy decyzji Wójta Gminy W. z 1.08.1994 r., w której wymierzono Antoniemu D. karę pieniężną za usunięcie bez zezwolenia drzew na działce 113 we wsi S. na podstawie art. 105 par. 1 w związku z art. 157 par. 1 i 2 oraz art. 158 par. 1 Kpa - umorzyło postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności obu wyżej wymienionych decyzji.
W uzasadnieniu tej decyzji zaznaczono, iż decyzją z 1.08.1994 r. Wójt Gminy W. obciążył Antoniego D. karą pieniężną w kwocie 3.950.532.000 zł /dawne nominały/ za usunięcie bez zezwolenia - w dniu 9.03.1994 r. - 28 sztuk dębów oraz 6 sztuk brzóz. Rozstrzygnięcie to zostało utrzymane w mocy decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z 6.10.1994 r., które to orzeczenie Antoni D. zaskarżył do Naczelnego Sądu Administracyjnego (...). Wyrokiem z dnia 4 lipca 1995 r. SA/Wr 24/95 Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę.
W piśmie do Przewodniczącego Kolegium z 18.03.1998 r. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego zawarł prośbę o rozważenie potrzeby wszczęcia z urzędu postępowania o stwierdzenie nieważności obu wcześniej opisanych decyzji. Dokonujący sygnalizacji powołał się przede wszystkim na treść trzech jednobrzmiących uchwał składów pięciu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia: 2 października 1995 r. VI SA 12/95 - ONSA 1995 Nr 4 poz. 155; VI SA 14/95 - ONSA 1995 Nr 4 poz. 156 oraz 11 grudnia 1995 r. VI SA 8/95 - ONSA 1996 Nr 1 poz. 6. W przywołanych uchwałach wyrażono zapatrywanie, że przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1987 r. w sprawie wysokości, zasad i trybu nakładania kar pieniężnych za nieprzestrzeganie wymagań ochrony środowiska /Dz.U. 1991 nr 89 poz. 404/ nie znajdują zastosowania w stosunku do osób fizycznych naruszających wymagania ochrony środowiska przez działania określone w art. 110 ust. 1b pkt 1 i 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska /Dz.U. 1994 nr 49 poz. 196/.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, uznając za trafną argumentację zawartą w uzasadnieniach uchwał, konstatował, iż od 25.07.1995 r., kiedy to weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 1995 r. w sprawie wysokości, zasad i trybu nakładania kar pieniężnych za nieprzestrzeganie wymagań ochrony środowiska oraz współczynników różnicujących wysokość kar pieniężnych /Dz.U. nr 79 poz. 399/, nie było zgodnych z normami konstytucyjnymi przepisów rangi ustawowej, które by upoważniały organy administracji do wymierzania osobom fizycznym kar za wycięcie drzew bez zezwolenia. W tym stanie rzeczy, decyzje obu instancji zostały wydane w istocie bez podstawy prawnej.
Zdaniem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, okoliczność braku - w przepisach konstytucyjnych - podstaw prawnych do wymierzenia Antoniemu D. kary za wycięcie drzew bez zezwolenia powoduje też, iż ocena prawna zawarta w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (...) z dnia 4 lipca 1995 r., w którym oddalono skargę na zakwestionowaną przez Antoniego D. decyzję Kolegium z 6.10.1994 r., nie powinna wiązać ani Kolegium, ani też samego Sądu. Na poparcie takiego stanowiska powołano wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 lutego 1995 r. III SA 19/94 /OSP 1997 z. 6 poz. 112/.