Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Agnieszka Góra-Błaszczykowska, Sędziowie WSA Andrzej Kołodziej (spr.), Adam Lipiński, Protokolant referent stażysta Małgorzata Ciach, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 maja 2012 r. sprawy ze skargi I. Ł. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] grudnia 2011 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku 1) oddala skargę, 2) przyznaje ze środków budżetowych Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na rzecz adw. K. S. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści) oraz kwotę 55,20 (pięćdziesiąt pięć 20/100) stanowiącą 23% podatku VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją nr [...] z dnia [...] grudnia 2011 r., na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.), po ponownym rozpatrzeniu sprawy, utrzymał w mocy poprzedzającą decyzję z dnia [...] stycznia 2011 r., odmawiającą I. Ł. przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku.
W uzasadnieniu podał, że przyznanie świadczenia na podstawie art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) jest możliwe, jeżeli wnioskodawca łącznie spełnił następujące warunki:
- jest lub był osobą ubezpieczoną lub jest członkiem rodziny pozostałym po ubezpieczonym,
- nie spełnia warunków ustawowych do uzyskania świadczenia wskutek szczególnych okoliczności,
- nie może podjąć pracy ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek,
- nie ma niezbędnych środków utrzymania.
Natomiast z akt sprawy nie wynikają szczególne okoliczności, na skutek których wnioskodawczyni nie nabyła uprawnień do świadczenia przyznawanego na zasadach ogólnych. Przez szczególną okoliczność na potrzeby stosowania art. 83 ustawy rozumie się zaś wyłącznie zdarzenie lub trwały stan wykluczający aktywność zawodową konkretnej osoby z powodu niemożności przezwyciężenia ich skutków.
Organ wskazał, że w okresach od [...] września 1976 r. do [...] stycznia 1978 r., od [...] lipca 1978 r. do [...] listopada 1992 r. oraz od [...]sierpnia 1998 r., tj. od zaprzestania wykonywania zatrudnienia do powstania całkowitej niezdolności do pracy w [...] 2003 r., nie podejmowała ona zatrudnienia lub innej działalności objętej ubezpieczeniem społecznym oraz emerytalnym i rentowym, zważywszy, że w powyższych okresach nie była wobec zainteresowanej orzeczona całkowita niezdolność do pracy.
Prezes Zakładu wyjaśnił też, że w myśl art. 14 ust. 1 o emeryturach i rentach z FUS, oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik ZUS. Natomiast, zgodnie z art. 14 ust. 3, podstawą do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji, stanowi orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie wniesiono zarzutu wadliwości albo orzeczenie komisji lekarskiej. Takie orzeczenie jest wiążące dla Prezesa ZUS, co oznacza, że nie podlega ono tzw. uznaniu administracyjnemu.
Organ stwierdził również, że orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane w trybie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92 ze zm.), wydawane jest dla celów pozarentowych.
Ponadto, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądów administracyjnych, rezygnacja z podjęcia zatrudnienia na rzecz opieki nad dziećmi, nie usprawiedliwia braku odpowiedniego okresu ubezpieczenia i nie wystarcza do przyznania świadczenia w drodze wyjątku. Również fakt zarejestrowania w charakterze osoby bezrobotnej bez prawa do zasiłku, nie może być uznany za okoliczność szczególną w rozumieniu ustawy, gdyż nie stanowi ani okresu składkowego, ani nieskładkowego.