Sprawa ze skargi na uchwałę Rady Miejskiej w Nysie w przedmiocie wprowadzenia na terenie gminy świadczenia pieniężnego
Uzasadnienie strona 2/10

4) spełniają odpowiednio pozostałe wymagania określone w niniejszym Regulaminie, w szczególności kryteria określone w § 3 ust. 3 niniejszego Regulaminu.

W § 5 ust. 2 Regulaminu postanowiono, że wypłata świadczeń, zarówno dla osób spełniających kryteria pierwszeństwa określone w ust. 1, jak i pozostałych osób, spełniających kryteria określone w § 3, z zastrzeżeniem ust. 3, odbywa się według kolejności wpływu wniosków, tj. decydująca będzie data i godzina wpływu wniosku do Urzędu Miejskiego w Nysie. Natomiast w § 5 ust. 3 Regulaminu ustalono, iż ze względu na postanowienia ust. 1 określa się, że w przypadku, gdy środki zabezpieczone na wypłatę bonu wychowawczego w budżecie Gminy na dany rok, nie pozwalają na przyznanie i wypłatę świadczenia wszystkim osobom uprawnionym, wskazanym w niniejszym Regulaminie, osobom, którym nie przysługuje pierwszeństwo określone w ust. 1, nie zostanie przyznane świadczenie. Z kolei w § 7 Regulaminu Rada Miejska określiła kryteria utraty uprawnień do bonu. W tym zakresie Rada postanowiła m.in., że wnioskodawca, który pobrał nienależnie bon wychowawczy, jest obowiązany do jego zwrotu (§ 7 ust. 3). Za nienależnie pobrany bon uważa się:

1) świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących utratę prawa do tego świadczenia;

2) świadczenie przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą to świadczenie;

3) świadczenie przyznane na podstawie decyzji, której następnie stwierdzono nieważność z powodu jej wydania bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa albo świadczenie przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona lub zmieniona w wyniku wznowienia postępowania i osobie odmówiono prawa do tego świadczenia lub przyznano je na inny okres (§ 7 ust. 4). O zwrocie nienależnie pobranego świadczenia rozstrzyga Burmistrz Nysy w drodze decyzji administracyjnej (§ 7 ust. 5). Nienależnie pobrany bon wychowawczy podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (§ 7 ust. 6). Natomiast kwota świadczenia, o którym mowa w ust. 4, podlega zwrotowi łącznie z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na rachunek bankowy wskazany w decyzji, o której mowa w ust. 5. Odsetki są naliczane od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu wypłaty świadczenia do dnia spłaty (§ 7 ust. 7).

Pismem z dnia 24 kwietnia 2018 r. E. H. (zwana dalej skarżącą) wniosła skargę na wyżej opisaną uchwałę, domagając się stwierdzenia jej nieważności w całości oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych i rozpoznania sprawy w trybie uproszczonym. Zaskarżonej uchwale, w tym zapisom § 5 Regulaminu skarżąca zarzuciła naruszenie art. 2 w zw. z art. 7, art. 18, art. 32, art. 71 ust. 1 i art. 94 Konstytucji RP. Podniosła też zarzut naruszenia art. 22b ust. 2 u.ś.r. przez postanowienia § 7 ust. 3-7 Regulaminu.

W uzasadnieniu skargi skarżąca w kwestii przysługującego jej interesu prawnego do zaskarżenia uchwały podniosła, że jest matką samotnie wychowującą dzieci, wobec której Burmistrz Nysy wydał decyzję administracyjną w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia pieniężnego - "bonu wychowawczego", z uwagi na niespełnianie kryterium pierwszeństwa. Zdaniem skarżącej, kwestionowana uchwała bezpośrednio ingeruje w jej interes prawny, który ma charakter osobisty, czyli własny i zindywidualizowany. E. H. podniosła, że zaskarżona uchwała w sposób realny, a nie hipotetyczny, kształtuje jej sytuację prawną. Z kolei zawężenie kontrolowanym aktem możliwości uzyskania "bonu wychowawczego" do podmiotów w nim wskazanych i ograniczenie tym samym możliwości realizacji prawa do przedmiotowego świadczenia przez skarżącą niewątpliwie stanowi o naruszeniu jej interesu prawnego. Następnie skarżąca zwróciła uwagę na zbieżność przepisów kwestionowanej uchwały z przepisami poprzedniej uchwały Rady Miejskiej w Nysie z dnia 12 października 2016 r., Nr XXV/381/16, której nieważność stwierdził WSA w Opolu wyrokiem z dnia 27 lutego 2018 r., sygn. akt II SA/Op 67/17. Dalej dowodziła, że Rada Miejska w Nysie ustalając, iż pierwszeństwo w przyznaniu świadczenia przysługuje wyłącznie pełnym rodzinom, tj. małżeństwom, naruszyła art. 71 ust. 1 Konstytucji RP. Według skarżącej, takie ukształtowanie przyznania świadczenia może również stanowić naruszenie nakazu równego traktowania, będącego emanacją określonej w art. 32 Konstytucji RP zasady równości. Natomiast szczególna pomoc ze strony państwa należy się dzieciom pochodzącym z rodzin wielodzietnych lub niepełnych, które znajdują się w trudnej sytuacji materialnej lub społecznej. Odnosząc się do argumentacji organu, że małżeństwa zostały otoczone szczególną troską ze względu na przepis art. 18 Konstytucji RP, skarżąca argumentowała, iż przepis ten zobowiązuje państwo do opieki i ochrony nie tylko małżeństw, ale również rodzin, macierzyństwa i rodzicielstwa. W przepisie tym bowiem ustrojodawca objął ochroną nie tylko samą rodzinę, ale również poszczególne jej dobra (małżeństwo, macierzyństwo i rodzicielstwo), ale - co najważniejsze - są one traktowane jako dobra samoistne. Odwołując się do poglądów piśmiennictwa, skarżąca podniosła, że rodzina niepełna może być uprawniona nawet do większej pomocy państwa niż ta, z której korzystają rodziny pełne. Może być też wiele innych sytuacji odbiegających od wzorca z art. 18 Konstytucji, a wymagających szczególnej pomocy państwa, przede wszystkim ze względu na dobro dzieci. Podkreśliła również, opierając się na stanowisku tut. Sądu wyrażonym w ww. wyroku z dnia 27 lutego 2018 r., że przyjęte przez Radę Miejską w Nysie kryteria pierwszeństwa nie realizują dyrektyw art. 22b u.ś.r., jak też art. 71 ust. 1 Konstytucji RP, abstrahując całkowicie od lokalnych potrzeb. Ustanowiona zasada pierwszeństwa w przyznawaniu "bonu wychowawczego" wprowadzona została bowiem, nie ze względu na realizację art. 18 Konstytucji RP i szczególne potrzeby małżeństw, ale przede wszystkim z uwagi na ograniczone środki budżetowe. Skarżąca zakwestionowała także przepis § 7 Regulaminu, określający przesłanki i zasady zwrotu bonu, wskazując, że przepis ten narusza upoważnienie zawarte w art. 22b ust. 2 u.ś.r. Uzasadniając to stanowisko stwierdziła, że organ gminy nie posiada tytułu, aby prowadzić postępowanie w sprawie nienależnie pobranego świadczenia, a następnie orzekać zwrot nienależnie pobranego świadczenia. Wyłączony ze stosowania rozdział 6 u.ś.r. (zarówno w przypadku świadczenia z art. 22a, jak i art. 22b u.ś.r.) obejmuje bowiem również art. 30 u.ś.r. Skarżąca odwołała się też do poglądu wyrażonego przez WSA w Krakowie w wyroku o sygn. akt III SA/Kr 206/13, wedle którego w art. 22a u.ś.r. ustawodawca nie przewidział kompetencji organu samorządowego do władczego wkraczania aktem prawa miejscowego w ustalanie zasad wydatkowania tego świadczenia oraz przesłanek żądania jego zwrotu. Z uwagi na to, iż ustawodawca tworząc upoważnienie ustawowe zawarte w art. 22b u.ś.r., uregulował to zagadnienie identycznie jak w przypadku art. 22a, należy przyjąć, że także i w tej sytuacji rada gminy nie ma możliwości uregulowania aktem prawa miejscowego zasad dotyczących wydatkowania i zwrotu świadczenia. Końcowo skarżąca wskazała, że powyższe stanowisko podzielił WSA w Opolu we wspomnianym już wyżej wyroku, uznając, że z przepisów u.ś.r. nie wynika kompetencja organu uchwałodawczego gminy do określenia w ramach uchwały procedury w sprawie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Upoważnienie ustawowe wyraźnie stanowi o uprawnieniu rady do określenia jedynie zasad przyznania świadczenia. Powyższy wniosek uzasadnia dodatkowo treść art. 22b ust. 3 u.ś.r., z której wynika m.in., że do świadczeń rodzinnych, przyznawanych na podstawie uchwały rady gminy, nie stosuje się rozdziału 6 dotyczącego postępowania w sprawach przyznawania i wypłacania świadczeń rodzinnych, w którym zawarte są m.in. zasady ich zwrotu.

Strona 2/10