Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Alicja Jaszczak-Sikora (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Marzenna Glabas Sędzia WSA Piotr Chybicki po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 8 grudnia 2020 r. sprawy ze skargi R. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia "[...]" nr "[...]" w przedmiocie zasiłku pielęgnacyjnego oddala skargę. WSA/wyr.1a - sentencja wyroku (tryb uproszczony)
Z przekazanych Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Olsztynie akt sprawy wynika, że wnioskiem z "[...]" r. R.S., reprezentowany przez ojca J.S. (dalej jako: "skarżący"), złożył w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej wniosek o przyznanie mu prawa do zaległego zasiłku pielęgnacyjnego za okres od dnia 24 stycznia 2002 r. do dnia 28 lutego 2013 r. W treści wniosku podniósł, iż we wskazanym wyżej okresie korzystał z różnych form wsparcia udzielanych przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej i pracownicy tej jednostki znali zarówno jego sytuację osobistą, jak i zdrowotną. Co więcej, we wskazanym wyżej okresie spełniał on przesłanki pozwalające na przyznanie mu prawa do zasiłku pielęgnacyjnego lecz nie został o tym fakcie poinformowany przez pracowników Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej.
Decyzją z "[...]" r. Zastępca Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, działając z upoważnienia Prezydenta, odmówił przyznania prawa do zasiłku pielęgnacyjnego wnioskowanego na okres od dnia 24 stycznia 2002 r. do dnia 28 lutego 2013 r. W uzasadnieniu decyzji organ I instancji wskazał, iż przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych, co do zasady, nie przewidują możliwości przyznania prawa do świadczeń rodzinnych, w tym również zasiłku pielęgnacyjnego, za okres poprzedzający moment złożenia wniosku o ustalenie prawa do świadczenia. Jedyny wyjątek od tej zasady określony został w art. 24 ust. 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych, jednakże w okolicznościach przedmiotowej sprawy przepis ten nie mógł znaleźć zastosowania.
Od decyzji tej skarżący odwołał się w ustawowym terminie. Wyraził niezadowolenie z wydanego rozstrzygnięcia. Wskazał, że decyzja jest krzywdząca oraz wydana została z naruszeniem przepisów prawa.
Decyzją z "[...]" r., nr "[...]", Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Wyjaśniło, że zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. 2020 poz. 111 ze zm.), dalej jako: "u.ś.r.", zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje: 1.niepełnosprawnemu dziecku; 2. osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 3. osobie, która ukończyła 75 lat. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje także osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia (art. 16 ust. 2 i 3 cytowanej ustawy). W myśl art. 23 ust. 1 u.ś.r. ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych oraz ich wypłata następują odpowiednio na wniosek małżonków, jednego z małżonków, rodziców, jednego z rodziców, opiekuna faktycznego dziecka, opiekuna prawnego dziecka, rodziny zastępczej niezawodowej, osoby uczącej się, pełnoletniej osoby niepełnosprawnej lub innej osoby upoważnionej do reprezentowania dziecka lub pełnoletniej osoby niepełnosprawnej, a także osób, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny. Stosownie zaś do treści art. 24 ust. 2 u.ś.r., prawo do świadczeń rodzinnych ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami. Zgodnie zaś z ustępem 2a tego przepisu, jeżeli w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenia uzależnionego od niepełnosprawności, prawo to ustala się począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności. Kolegium wskazało na znajdujące się w aktach sprawy decyzje ustalające na wniosek skarżącego: z "[...]"r. prawo skarżącego do zasiłku pielęgnacyjnego na okres od 1 marca 2013 r. do 30 kwietnia 2015 r.; na wniosek z "[...]"r. prawo do zasiłku pielęgnacyjnego na okres od 1 października 2015 r. do 30 listopada 2017 r.; na wniosek z "[...]"r. prawo do zasiłku pielęgnacyjnego na okres od 1 grudnia 2017 r. do 31 grudnia 2020 r. Natomiast, wnioskiem z "[...]"r. skarżący zwrócił się o przyznanie mu prawa do zaległego zasiłku pielęgnacyjnego za okres od 24 stycznia 2002 r. do 28 lutego 2013 r. Do wniosku tego załączył orzeczenia o stopniu niepełnosprawności z 24 stycznia 2002, z 10 marca 2004 r., z 16 grudnia 2006 r., z 14 grudnia 2007 r. z 6 stycznia 2010 r., na mocy których skarżący został uznany za osobę o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności na czas oznaczony. Ostatnie z wymienionych orzeczeń ustalało niepełnosprawność skarżącego do dnia 28 lutego 2013 r. Kolegium skonstatowało, że z akt sprawy nie wynika, aby w okresie od 24 stycznia 2002 r. do dnia 28 lutego 2013 r. skarżący występował do organu I instancji z wnioskiem o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego. Kolegium podniosło, że przepisy u.ś.r., a w szczególności art. 23 ust. 1 tej ustawy, w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości wskazują, iż postępowanie w sprawie ustalenia prawa do świadczenia rodzinnego (w tym również zasiłku pielęgnacyjnego) wszczynane jest wyłącznie na wniosek osoby ubiegającej się o przyznanie prawa do tego świadczenia. Ponadto, przepisy art. 24 ust. 2 i 2a u.ś.r. w sposób precyzyjny wskazują datę początkową, z jaką przyznać należy prawo do świadczeń rodzinnych po rozpatrzeniu wniosku uprawnionego podmiotu. Nie może budzić również żadnej wątpliwości, iż wniosek został złożony po upływie terminu 3 miesięcy od daty wydania ostatniego z załączonych przez stronę do wniosku orzeczeń o stopniu niepełnosprawności. Tym samym, w przedmiotowej sprawie, przy ustalaniu początkowej daty przyznania stronie zasiłku pielęgnacyjnego, zastosowania nie mógł znaleźć art. 23 ust. 2a u.ś.r. Zgodnie z art. 24 ust. 2 tej ustawy organ I instancji w okolicznościach faktycznych przedmiotowej sprawy nie mógł przyznać stronie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego za okres poprzedzający złożenie wniosku. Kolegium zauważyło, że rozwiązania analogiczne do zawartych w art. 23 ust. 1 i art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych ustawodawca zawarł w obowiązującej do dnia 1 maja 2004 r. ustawie z dnia 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych (t.j. Dz. U. 1998, Nr 102, poz. 651 ze zm.). Zgodnie bowiem z art. 16 ust. 1 tej ustawy, ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego i jego wypłata następowała na wniosek strony. Zgodnie zaś z art. 28 ust. 1 tej ustawy zasiłek pielęgnacyjny wypłaca się poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do zasiłku, jednak za okres nie dłuższy niż jeden miesiąc wstecz od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Kolegium podniosło, że skoro przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych, jak i poprzedzającej ją ustawy o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych, jednoznacznie wskazywały, że postępowanie w sprawie ustalenia prawa do zasiłku pielęgnacyjnego wszczynane jest wyłącznie na wniosek strony, to organy administracji publicznej nie były zobligowane do podejmowania z urzędu czynności w celu przyznania stronie prawa do tego świadczenia. Co więcej, organy administracji publicznej na gruncie przedmiotowej sprawy nie kwestionują faktu, iż w objętym wnioskiem okresie skarżący pozostawał osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym. Niemniej jednak, aby wnioskowane świadczenie mogło być mu przyznane w tym okresie winien on złożyć stosowny wniosek we właściwym terminie, czego nie uczynił. Aktualnie natomiast brak jest podstaw prawnych pozwalających na przyznanie stronie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego z mocą wsteczną.