Jakkolwiek ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane /Dz.U. nr 89 poz. 414 ze zm./ nie zawiera wyraźnie sformułowanego zakazu retroakcji, to z art. 7 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. wynika zakaz retroakcji w tych gałęziach prawa, które go wyraźnie nie sformułowały. Uwaga ta jest konieczna o tyle, że zasada lex retro non agit nie pozwala, w tej sytuacji, inaczej zrozumieć "wymaganego pozwolenia na budowę albo zgłoszenia" z art. 48 cyt. ustawy, niż jako pozwolenia albo zgłoszenia wymaganych przez przepisy obowiązujące w chwili dokonywania działalności inwestorskiej.
W rezultacie ocena, czy mamy do czynienia z zastrzeżeniem z art. 103 ust. 2 prawa budowlanego wymaga ustalenia czy obiekt budowlany, będący przedmiotem postępowania administracyjnego, wymagał pozwolenia albo zgłoszenia, według przepisów obowiązujących w czasie budowy. Tylko jeśli takiego pozwolenia albo zgłoszenia przepisy wówczas wymagały, a inwestor nie legitymuje się takim pozwoleniem lub zgłoszeniem, to byłaby to sytuacja objęta dyspozycją art. 48 prawa budowlanego - o ile nie byłoby zastrzeżenia art. 103 ust. 2 prawa budowlanego, iż do takich obiektów stosuje się przepisy dotychczasowe. W świetle takiego stanowiska, w postępowaniu dotyczącym obiektów wybudowanych przed dniem 1 stycznia 1995 r., należy nie tylko ustalić, że obiekty powstały przed tą datą ale nadto ustalić kiedy zostały wykonane.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Rajmunda R. na decyzję Ś. Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w K. z dnia 15 czerwca 1999 r. (...) w przedmiocie nałożenia obowiązku uzyskania pozwolenia na użytkowanie - oddala skargę.
Decyzją z dnia 26 maja 1999 r. (...) Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w Cz. nakazał Januszowi B. wykonanie projektu powykonawczego wiaty, zbiornika na gnojowicę oraz płyty gnojowej, wykonanych na działce w N.-W. przy ul. Cz. nr 3, z orzeczeniem o stanie technicznym, inwentaryzacji geodezyjnej i uzyskanie pozwolenia na użytkowanie. Organ powołał się na przepis art. 40 ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo budowlane /Dz.U. nr 38 poz. 229 ze zm./ w związku z art. 103 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane /Dz.U. nr 89 poz. 414 ze zm./. W uzasadnieniu organ stwierdził, że podczas oględzin, dokonanych w dniu 13 kwietnia 1999 r., ustalono, że ww. obiekty zostały wybudowane do końca 1994 r. Właściciel nie przedstawił dokumentów na podstawie których obiekty zostały wybudowane, w związku z czym uznano je za samowolę budowlaną. Zgodnie z art. 103 ust. 2 obowiązującego prawa budowlanego, obiekty wykonane samowolnie należy doprowadzić do stanu zgodnego z przepisami.
W odwołaniu Janusz B. podniósł, że przedmiotowe obiekty i budynki gospodarcze zostały mu przekazane w 1975 r. umową darowizny przez dziadka, na co posiada odpowiednią dokumentacje.
Od tego czasu, tj.: 1975 r. niczego nie dobudowywał. Sporne budynki istnieją od około 50 lat.
Decyzją z dnia 15 czerwca 1999 r. (...) Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego uchylił zaskarżoną decyzję w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Cz. Organ odwoławczy ocenił, że w stosunku do zbiornika na gnojowicę i płyty gnojowej należałoby zastosować przepisy prawa budowlanego dotyczące utrzymania obiektów budowlanych /art. 66 - decyzja wskazująca usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości, art. 62 ust. 3 - żądanie przedstawienia ekspertyzy stanu technicznego obiektu lub jego części/. W stosunku zaś do wiaty postępowanie należy prowadzić w oparciu o przepisy prawa budowlanego z 1974 r. /z uwagi na wybudowanie obiektu bez wymaganego pozwolenia na budowę przed 1995 r./. Legalizacja, w oparciu o art. 40 prawa budowlanego z 1974 r. będzie możliwa gdy organ ustali, że nie zachodzą okoliczności określone w art. 37. Na podstawie art. 40 organ powinien nakazać dokonanie przeróbek doprowadzających obiekty do stanu zgodnego z przepisami i przedstawienie ekspertyzy stanu technicznego obiektu. Następnie, po wykonaniu przez zobowiązanego obowiązków, sprawę należy przekazać do organu administracji architektoniczno-budowlanej, jako właściwego do wydania pozwolenia na użytkowanie.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Rajmund R. zarzucił zaskarżonej decyzji nieuzasadnione przedłużanie sprawy. Podniósł, że decyzja I instancji była zgodna z prawem i miała doprowadzić do oceny stanu tych obiektów.