Organ pierwszej instancji stwierdził, że nie neguje faktu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym J.D., który niewątpliwie wymaga stałej opieki, jaką zapewnia mu siostra D.S.. Jak wynika z wywiadu środowiskowego strona jest osobą, która nie jest w stanie samodzielnie wykonywać czynności higienicznych codziennej egzystencji. Czynności takie jak przygotowywanie posiłków, zakup i podawanie leków, robienie zakupów, codzienna pielęgnacja chorego, wykonuje D.S.. Organ podał, że wyraźnie widać więź łączącą J.D. z siostrą D.S.. W piśmie z [...] maja 2020 r. D.S. nadmienia, że wnosi o przyznanie świadczenia, które stanowiłoby różnicę między pobieraną emeryturą, a kwotę należną świadczeniu pielęgnacyjnemu. Z uwagi na nabycie prawa do emerytury przez osobę sprawującą opiekę, tj. D.S., tutejszy organ nie może przyznać świadczenia pielęgnacyjnego z pominięciem regulacji art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) u.ś.r.
Od ww. decyzji odwołanie w ustawowym terminie złożyła D.S.. W uzasadnieniu odwołania skarżąca podniosła, że nie zgadza się z treścią zaskarżonej decyzji, ponieważ je brat J.D. jest kawalerem, nie posiada własnej rodziny, ich rodzice nie żyją. Wskazała, że brat wymaga stałej bieżącej opieki. Jest osobą niepełnosprawną, nie jest w stanie samodzielnie wykonywać czynności higienicznych i funkcjonować sam w życiu codziennym. Stwierdziła, że jest jego siostrą i opiekę sprawuje od wielu lat, jest między nimi łącząca więź rodzinna. Jednocześnie wniosła o wyrównanie jej świadczenia pielęgnacyjnego, co stanowi różnicę między pobieraną przez nią emeryturą, a kwotą należną świadczenia pielęgnacyjnego.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej: SKO), decyzją z [...] lipca 2020 r., nr [...], na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 256 ze zm., dalej: K.p.a.), utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji.
Uzasadniając decyzję SKO stwierdziło, że istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do wykładni art. 17 ust. 5 pkt 1 lit a) u.ś.r. SKO wyjaśniło, że z ww. przepisu wyraźnie wynika, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do m.in. emerytury (vide: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 stycznia 2018 r. w sprawie I OSK 2422/17). Z unormowania zawartego w art. 17 u.ś.r. jednoznacznie wynika, że dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, poza wypełnieniem przesłanek podmiotowych, muszą zaistnieć łącznie dwie przesłanki natury przedmiotowej. Pierwsza z nich ma charakter pozytywny i polega, co do zasady, albo na niepodejmowaniu, albo na rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą uprawnioną (art. 17 ust. 1 u.ś.r.). Druga zaś ma charakter negatywny, a mianowicie świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do świadczeń wymienionych w art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) lub b) u.ś.r.). Przepis art. 17 u.ś.r. stanowi zatem zamkniętą regulację normującą możliwość przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Z tego względu nie można prawa do niego wywodzić z innych niż wskazanych w treści tego przepisu zdarzeń i sytuacji, ani z innych ustaw. Przyjęcie odmiennego poglądu oznaczałoby zanegowanie zasady praworządności wyrażonej w art. 7 Konstytucji RP, wymagającej przestrzegania prawa zarówno przez obywateli, jak i organy administracji. Gdyby bowiem ustawodawca, mając na względzie rozwiązanie systemowe pomocy publicznej, przewidywał możliwość wyboru pomiędzy świadczeniem, o których mowa w art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) bądź b) u.ś.r., a świadczeniem pielęgnacyjnym, dałby temu niewątpliwie wyraz w przepisach u.ś.r. Dalej SKO podkreśliło, że w prawomocnym wyroku z 22 września 2017 r. w sprawie II SA/Łd 485/17 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi zajął stanowisko, iż zgodnie z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) u.ś.r. okoliczność - ustalone prawo do emerytury - wyklucza przyznanie skarżącej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Analizowany przepis jest sformułowany w sposób niebudzący wątpliwości i co istotne nie pozostawia organom administracji orzekającym w tego rodzaju sprawach żadnego luzu decyzyjnego (vide: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 23.05.2018 r. w sprawie IV SA/Po 249/18). Również w najnowszym orzecznictwie sadów administracyjnych w wyroku z 9 grudnia 2019 r. w sprawie II SA/Gl 969/19 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach stanął na stanowisku, że przepisy art. 17 ust. 1 w związku z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) u.ś.r. - jako norma bezwzględnie obowiązująca - nie pozostawia organom administracji orzekającym w tego rodzaju sprawach żadnego luzu decyzyjnego. W szczególności w aktualnym stanie prawnym brak jest przepisu prawa, który regulowałby kwestię przyznania świadczenia pielęgnacyjnego stanowiącego różnicę między wysokością świadczenia pielęgnacyjnego, a pobieraną emeryturą. Ustawodawca przyjął, że korzystniejsza z punktu widzenia osoby uprawnionej do tego świadczenia i osoby pozostającej pod opieką, jest sytuacja, w której dana osoba, także ta opiekująca się dzieckiem niepełnosprawnym, zaspokaja potrzeby swojej rodziny z emerytury. Świadczy o tym mechanizm działania szeroko rozumianego systemu zabezpieczenia społecznego, co więcej z emerytury nie można przejść na świadczenie pielęgnacyjne. Nie ma natomiast przeszkód prawnych, aby ze świadczenia pielęgnacyjnego przejść na emeryturę, gdy osoba uprawniona do świadczenia pielęgnacyjnego osiągnie ustawowo określony wiek emerytalny i wymagany okres ubezpieczenia, ponieważ za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne opłacane są składki na ubezpieczenia społeczne (art. 6 ust. 2a pkt 1 u.s.u.s.). Mechanizm działa zatem w jedną stronę, stwarzając osobom opiekującym się dziećmi niepełnosprawnymi warunki do przechodzenia na docelowe świadczenie, czyli emeryturę. Z kolei w wyroku z 17 października 2019 r. w sprawie III SA/Gd 468/19 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku stwierdził, że zasada sprawiedliwości społecznej nie oznacza konieczności przyznania wszystkim grupom podmiotów jednakowych praw. Poszczególne kategorie podmiotów powinny być traktowane równo, gdy u podłoża określonych regulacji prawnych leży jednakowa sytuacja faktyczna tych podmiotów. Przepis art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) u.ś.r. skonstruowany jest w sposób jasny i nie wymagający wykładni. Przepis ten wyłącza wprost prawo do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego osobom, które mają przyznane prawo do emerytury i sprawują opiekę nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Odmowa przyznania osobom, mającym ustalone prawo do emerytury, świadczenia pielęgnacyjnego nie narusza zasady równości, bowiem cechą istotną (relewantną) osób, mających uzyskać świadczenie pielęgnacyjne w oparciu o przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych jest to, że nie uzyskują dochodów z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad niepełnosprawną osobą. Osoba, której przyznano emeryturę, dochód taki posiada. Zauważyć należy, że podobne stanowisko prezentują w najnowszym orzecznictwie również inne sądy administracyjne I instancji tj.: Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 12 września 2019 r. w sprawie III SA/Gd 472/19; Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z 10 września 2019 r. w sprawie II SA/Bd 554/19; Wojewódzki Sąd Administracyjnego w Opolu w wyroku z 29 października 2019 r. w sprawie II SA/Op 314/19; Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 25 stycznia 2017 r. w sprawie I SA/Wa 1818/16; Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 29 czerwca 2017 r. w sprawie IV SA/Gl 80/17; Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z 22 września 2017 r. w sprawie II SA/Łd 485/17). W wyroku z 22 maja 2019 r. w sprawie IV SA/Wr 105/19 Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu stwierdził, że celem świadczenia pielęgnacyjnego jest udzielenie materialnego wsparcia osobom, które rezygnują z aktywności zawodowej, by opiekować się osobą niepełnosprawną. Świadczenie pielęgnacyjne ma zatem zastąpić dochód wynikający ze świadczenia pracy, której nie może podjąć osoba pielęgnująca. Istotą świadczenia pielęgnacyjnego jest więc częściowe zrekompensowanie opiekunowi niepełnosprawnego strat finansowych spowodowanych niemożnością podjęcia pracy lub rezygnacją z niej w związku z koniecznością opieki nad osobą niepełnosprawną. Stąd też ustawodawca przyjął założenie, że osoba posiadająca już zabezpieczenie materialne w postaci dochodu z tytułu emerytury powinna być wyłączona z zakresu podmiotowego osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego. Nie jest możliwy zatem zbieg obu tych świadczeń ani ich wzajemna kompensata. Zarówno przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych jak i przepisy ustawy emerytalnej nie przewidują możliwości przechodzenia z emerytury na świadczenie opiekuńcze. Odwrotna sytuacja jest możliwa. System świadczeń opiekuńczych ma więc charakter zamknięty. Brak jest zwłaszcza regulacji przewidującej zasadę przyznawania wnioskodawcy świadczenia o najwyższej kwotowo wysokości (świadczenia pielęgnacyjnego) z równoczesnym zawieszeniem prawa do niższego kwotowo świadczenia (emerytury), czy też wstrzymaniem wypłaty niższego kwotowo świadczenia oraz regulacji wskazującej, czy organ jest związany żądaniem strony w zakresie wnioskowanego świadczenia (jako najkorzystniejszego), czy też, że to organ z urzędu ocenia, które za świadczeń jest dla wnioskodawcy najbardziej korzystne. W wyroku z dnia 26 czerwca 2019 r. w sprawie SK 2/17 Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 2220 i 2354 oraz z 2019 r. poz. 60, 303, 577, 730 i 752) w zakresie, w jakim stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, jest niezgodny z art. 71 ust. 1 zdanie drugie w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał Konstytucyjny w ww. wyroku uznał, że przepis wymieniony w części I, w zakresie tam wskazanym, traci moc obowiązującą po upływie 6 (sześciu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Zauważyć należy, że w treści uzasadnienia ww. wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż jednocześnie dostrzega, że realna wysokość renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy może być zdecydowanie niższa niż wysokość świadczenia pielęgnacyjnego, jak ma to miejsce w przypadku skarżącej (w sprawie toczącej się przed Trybunałem Konstytucyjnym). Wskazał jednak, że w systemie świadczeń rodzinnych brak jest z kolei rozwiązana pośredniego, które pozwoliłoby tę sytuację rozwiązać dzięki np. obniżeniu wysokości przyznanego świadczenia proporcjonalnie do wysokości pobieranej renty. Sprzeczna z zasadą równości jest jedynie sytuacja, gdy samo przyznanie prawa do takiej renty skutkuje odebraniem świadczenia. Kolegium zauważa, że ww. wyroku Trybunał Konstytucyjny nie stwierdził niekonstytucyjności art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) u.ś.r. w zakresie przyznania braku przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, lecz stwierdził niekonstytucyjność art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) u.ś.r. w zakresie braku przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Co istotne Trybunał Konstytucyjny w tym wyroku podkreślił jednoznacznie, że w systemie świadczeń rodzinnych brak jest z kolei rozwiązana pośredniego, które pozwoliłoby tę sytuację rozwiązać dzięki np. obniżeniu wysokości przyznanego świadczenia proporcjonalnie do wysokości pobieranej renty (emerytury). Nadto w orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się również, że bez wcześniejszego wyeliminowania decyzji przyznającej prawo do renty (emerytury) nie jest możliwe przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego (vide : wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 17 stycznia 2018 r. w sprawie II SA/Ke 880/17). Zwrócić należy także uwagę, że także Naczelny Sąd Administracyjny w swoim orzecznictwie wielokrotnie podkreślał, że art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) u.ś.r. wprost wyłącza prawo do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego osobom sprawującym opiekę nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, które mają już przyznane prawo do emerytury. Niejednokrotnie Naczelny Sąd Administracyjny także wskazywał, że przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych nie umożliwiają, przy przyznawaniu świadczeń rodzinnych, dokonywania miarkowania, czy też uwzględniania szczególnej sytuacji finansowej bądź rodzinnej osoby sprawującej opiekę nad osobą niepełnosprawną, zakładając, że nie jest możliwy zbieg świadczenia emerytalnego i świadczenia pielęgnacyjnego. Naczelny Sąd Administracyjny podnosił również, że odmowa przyznania świadczenia pielęgnacyjnego osobom, mającym ustalone prawo do emerytury, nie narusza zasady równości, o której mowa w Konstytucji RP. Cechą bowiem wspólną, relewantną, osób, które w oparciu o przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych mają otrzymać wsparcie w postaci świadczenia pielęgnacyjnego jest to, że nie uzyskują żadnych dochodów decydując się na sprawowanie opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem. W orzecznictwie akcentowane jest również, że świadczenia emerytalne oparte na zasadzie wzajemności są stabilne i silniej chronione niż świadczenia pielęgnacyjne. Przede wszystkim więc świadczenie emerytalne choć niższe niż świadczenie pielęgnacyjne jest świadczeniem pewnym i stabilnym. Natomiast świadczenie pielęgnacyjne nie stanowiące elementu systemu zabezpieczeń społecznych, takim pewnym i stabilnym świadczeniem nie jest. W dotychczas funkcjonującym systemie zabezpieczeń społecznych nie doszło do wygaszenia decyzji emerytalnych, za to doszło do wygaszenia decyzji o przyznaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego (vide : np. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10.07.2018 r. w sprawie IOSK 134/18; z dnia 6 kwietnia 2017 r. w sprawie I OSK 2950/15, z dnia 19 stycznia 2017 r. w sprawie I OSK 1831/15 oraz z dnia 17 czerwca 2016 r. w sprawie I OSK 3209/14). Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 kwietnia 2017 r. w sprawie I OSK 3269/15, gdyby ustawodawca, mając na względnie rozwiązania systemowe pomocy publicznej, przewidywał możliwość wyboru pomiędzy świadczeniem, o którym mowa w art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) u.ś.r., a świadczeniem pielęgnacyjnym, dałby temu niewątpliwie wyraz w zapisie ustawowym. Mając na uwadze powyższe - zdaniem SKO - organ pierwszej instancji w zaskarżonej decyzji prawidłowo uznał, że D.S. nie spełnia wszystkich przesłanek do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, ponieważ ma ustalone prawo do emerytury.