Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Małgorzata Roleder (spr.), Sędziowie sędzia WSA Grzegorz Dudar, sędzia WSA Elżbieta Lemańska, Protokolant st. sekretarz sądowy Sylwia Tokajuk, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 15 września 2022 r. sprawy ze skarg A. D. i Rzecznika Praw Obywatelskich przy udziale Prokuratora Prokuratury Regionalnej w B. na czynność Komendanta Placówki Straży Granicznej w M. z dnia [...] września 2021 r. w przedmiocie zawrócenia do linii granicy państwowej 1. stwierdza bezskuteczność zaskarżonej czynności; 2. zasądza od Komendanta Placówki Straży Granicznej w M. na rzecz skarżącego A. D. kwotę 797,00 (słownie: siedemset dziewięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
W dniu 8 grudnia 2021 r. do sądu administracyjnego wpłynęła skarga pochodząca od obywatela Iraku - A. D. S. S. na czynność Komendanta Placówki Straży Granicznej w M. (dalej: "Komendant") polegającą na zawróceniu do granicy państwowej. Skarga ta została zarejestrowana pod sygn. akt II SA/Bk 893/21. W skardze wskazano, że w dniu 27 września 2021 r. skarżący wraz z rodziną został zatrzymany przez patrol Straży Granicznej w miejscowości S., a następnie przewieziony na teren strefy objętej stanem wyjątkowym w okolice miejscowości N. i Z., skąd został przekazany na terytorium Białorusi. Wedle informacji udzielonej pełnomocnikowi skarżącego przez Komendanta pismem z dnia 5 października 2021 r., względem skarżącego zostały zastosowane przepisy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych (Dz.U. 2020, poz. 435, ze zm.; dalej: "rozporządzenie graniczne"), w brzmieniu zmienionym na mocy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 sierpnia 2021 r. (Dz.U. 2021, poz. 1536; dalej: "rozporządzenie zmieniające"). W skardze podniesiono ponadto, że zawrócenie skarżącego do granicy państwowej nastąpiło, mimo uprzedniego zadeklarowania przez niego chęci ubiegania się o udzielenie ochrony międzynarodowej. Wskazano także, że w przypadku stwierdzenia nielegalnego pobytu cudzoziemca, zastosowanie powinna znaleźć regulacja dotycząca wydania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu zawarta w art. 302 i nast. ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz.U. 2020, poz. 35 ze zm.; dalej: "u.o.c."), a w przypadku złożenia przez niego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, powinno dojść do zawieszenia postępowania o zobowiązanie cudzoziemca do powrotu, a cudzoziemiec ma prawo pozostania na terytorium Polski do chwili rozpatrzenia tego wniosku. Z tego względu skarżący wniósł o uznanie zaskarżonej czynności za niezgodną z prawem.
W odpowiedzi na skargę Komendant wskazał, że zaskarżona czynność została dokonana w trybie § 3 ust. 2b rozporządzenia granicznego oraz poinformował, że skarżący przebywa wraz z rodziną w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców w B., gdzie został umieszczony na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim. Organ poinformował również, że względem skarżącego i jego rodziny, Komendant Placówki Starszy Granicznej w C. prowadził postępowania w przedmiocie zobowiązania cudzoziemca do powrotu. Do skargi załączono: odpis oświadczenia A. R. K. K. (męża siostry skarżącego) z dnia 26 listopada 2021 r. sporządzonego w języku angielskim (k. 14) oraz notatkę służbową funkcjonariusza Straży Granicznej - specjalisty Sekcji Edukacyjnej Strzeżonego Ośrodka dla Cudzoziemców w B. z dnia 29 listopada 2021 r., w której wskazano, że w wyniku rozmowy przeprowadzonej m.in. ze skarżącym, ustalono, że ustanowiony przez niego pełnomocnik miał sporządzić skargę na funkcjonariuszy białoruskiej Straży Granicznej, którzy dopuścili się złego traktowania jego rodziny podczas ich pobytu na terytorium Białorusi oraz, że nie zgłasza ona żadnych pretensji, ani zastrzeżeń względem funkcjonariuszy polskiej Straży Granicznej (k. 15).