Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Elżbieta Piechowiak Sędzia WSA Grażyna Malinowska-Wasik Asesor WSA Grzegorz Saniewski (spr.) Protokolant Krzysztof Cisewski po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2005 r. na rozprawie sprawy ze skargi H. G. na decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w B. z dnia [...] 2004 r. nr [...]I w przedmiocie umorzenia nienależnie pobranego świadczenia uchyla zaskarżoną decyzję.
Decyzją nr [...] z dnia [...] 2004 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego utrzymał w mocy swoją wcześniejszą decyzję z dnia [...] 2004 r. którą, powołując się na przepis art. 36 ust. 1 pkt 10 i art. 41a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników odmówił H. G. umorzenia nienależnie przez nią pobranej renty rolniczej w kwocie [...] zł.
W uzasadnieniu Prezes stwierdził, że wnioskodawczyni nie jest osobą pozbawioną środków utrzymania, a ponadto nie zachodzą szczególne przypadki powodujące trudną sytuację materialną i rodzinną.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego H. G. zarzuciła Prezesowi brak zrozumienia dla jej sytuacji oraz długotrwałość postępowania. Opisując swoją sytuację osobistą, w tym zdrowotną i majątkową oraz wskazując na orzeczenie o rozwodzie z dnia 13 stycznia 2003 r. podniosła, że nie wiedziała, iż po rozwodzie nie może pobierać renty. Wskazała również, że obecnie, po orzeczeniu rozwodu toczy się proces o podział majątku małżeńskiego, w toku którego w maju 2004 r. sąd w celu zabezpieczenia przydzielił jej część gruntów gospodarstwa rolnego, które wydzierżawiła. Dzierżawa ta została jednakże wypowiedziana w grudniu 2004 r., jak przypuszcza, za sprawą byłego męża.
W odpowiedzi na skargę Prezes stwierdził, iż decyzja jest prawidłowa i uzasadniona. Wskazał, że prawomocną decyzją z dnia [...] 2003 r. ustalono nadpłatę części uzupełniającej renty rolniczej za okres od 1 marca 2003 r. do 30 listopada 2003 r. Ponieważ skarżąca wniosła o umorzenie nienależnie pobranej renty, organ rentowy zwrócił się do Ośrodka Pomocy Społecznej w T. o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Po zebraniu wymaganej dokumentacji organ rentowy uznał, że brak jest podstaw do umorzenia należności.
Ponadto Prezes poinformował, że skarżąca jest właścicielką gospodarstwa rolnego o powierzchni 4,05 ha. Grunty te zostały wydzierżawione na podstawie umowy z dnia 27 maja 2004 r. na okres 10 lat. Skarżąca jest też współwłaścicielką (z byłym mężem) działki o powierzchni 0,65 ha fizycznych (1,11 ha przeliczeniowych). W związku z tym istnieje możliwość egzekucji z majątku.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga jest zasadna.
Będący podstawą materialnoprawną kwestionowanej decyzji art. 41a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników wymaga wydania decyzji o charakterze uznaniowym, stanowi on bowiem, iż Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego lub upoważniony przez niego pracownik Kasy "może" umorzyć należności Kasy z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub części. Możliwość wydania decyzji uznaniowej oznacza przyznanie organowi, na podstawie przepisu ustawy, możliwości dokonania wyboru jednego z dopuszczonych prawem rozstrzygnięć w indywidualnej sprawie administracyjnej. W przedmiotowej sprawie oznacza to, iż Prezes ma swobodę wyboru, czy umorzy przypadające Kasie od skarżącej należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, a jeżeli tak - czy umorzy je w części czy w całości. Jednakże ta swoboda wyboru nie może przerodzić się w dowolność działania organu tzn. nie może powodować zwolnienia z obowiązku dochodzenia prawdy obiektywnej i z obowiązku uzasadnienia faktycznego oraz prawnego podjętej decyzji (tak też Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 stycznia 2003 r. sygn. akt I SA 1320/01, opubl. w elektronicznym zbiorze orzecznictwa LEX pod nr 137809). Zgodnie z wymogami określonymi w art. 107 § 1 i 3 Kodeksu postępowania administracyjnego uzasadnienie decyzji, w tym także decyzji uznaniowej, powinno zawierać wskazanie okoliczności faktycznych i prawnych, którymi organ kierował się przy podejmowaniu decyzji, a w szczególności winno ono zawierać ocenę zebranego w postępowaniu materiału dowodowego, dokonaną przez organ wykładnię stosowanych przepisów oraz ocenę przyjętego stanu faktycznego w świetle obowiązującego prawa. Brak prawidłowego uzasadnienia decyzji uniemożliwia - w przypadku jej zaskarżenia - ustalenie, czy organ nie przekroczył granic przyznanego mu uznania administracyjnego. (tak NSA w wyroku z 23 października 1998 r. sygn. akt. I SA/Ka 225/97, opubl. w "Biuletynie Skarbowym" nr 1 z 1999 r. s. 20 oraz w LEX pod nr 35556).