W świetle przepisu art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /Dz.U. nr 162 poz. 1118 ze zm./ staż ubezpieczeniowy nie jest jedyną i decydującą przesłanką przyznania świadczeń w szczególnym trybie. Ponieważ są to jednak świadczenia z zakresu ubezpieczeń społecznych, konieczne jest przede wszystkim wykazanie, że zaistniały jakieś zasługujące na usprawiedliwienie przeszkody, uniemożliwiające osiągnięcie stażu ubezpieczeniowego odpowiedniego do wieku ubezpieczonego
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Marleny J. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 lutego 2000 r. (...) w przedmiocie renty rodzinnej w drodze wyjątku - oddala skargę.
Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 24 sierpnia 1999 r. odmówił Marlenie J. przyznania renty rodzinnej na małoletnie dzieci w drodze wyjątku, podając że ojciec dzieci posiadał udowodniony ogólny staż pracy w wymiarze 8 lat, 8 miesięcy i 13 dni, zaś w ostatnim dziesięcioleciu pracował tylko 2 lata, 7 miesięcy i 9 dni. Zaprzestał pracować w 1997 r., dwa lata przed śmiercią. Ze względu na zbyt krótki okres ubezpieczenia świadczenie nie może być przyznane.
Decyzją z dnia 10 lutego 2000 r. Prezes ZUS utrzymał w mocy swą decyzję z dnia 24 sierpnia 1999 r., podtrzymując swoje stanowisko w tej sprawie.
Marlena J. zaskarżyła ostateczną decyzję Prezesa ZUS do Naczelnego Sądu Administracyjnego, domagając się obu jego decyzji podjętych w tej sprawie. Zarzuciła, że uzasadnienie odmowy przyznania świadczenia ubezpieczeniowego w drodze wyjątku wyłącznie zbyt krótkim okresem ubezpieczenia zmarłego ojca dzieci wypacza przepis art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Szczególną okolicznością, która pozbawiła jej zmarłego męża możliwości wypracowania odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego była choroba alkoholowa. Wszelkie jednak próby leczenia nie dawały rezultatu. Z tego powodu cały ciężar utrzymania rodziny spoczywał na skarżącej. Po odejściu od męża dzieci otrzymywały alimenty z Funduszu Alimentacyjnego. Po jego śmierci świadczenia te nie są już wypłacane. Skarżąca co prawda pracuje, jednakże jej niskie zarobki sprawiają, że rodzina żyje w ubóstwie. Nie ma innych dochodów i nie może liczyć na pomoc rodziny.
W odpowiedzi na skargę Prezes ZUS wniósł o jej oddalenie, nie ustosunkowując się do zawartych w niej zarzutów.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Przepis art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /Dz.U. nr 162 poz. 1118 ze zm./ stanowi, że ubezpieczonym oraz pozostającym po nim członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków przewidzianych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes ZUS może przyznać w drodze wyjątku świadczenie w wysokości nie przekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.
Pomimo niedostatecznego uzasadnienia obu zaskarżonych decyzji, które powinno zawierać odniesienie się do wszystkich ustawowych przesłanek, warunkujących przyznanie prawa do renty rodzinnej w drodze wyjątku, akta sprawy nie wskazują, aby zaistniały szczególne okoliczności, uniemożliwiające ojcu małoletnich dzieci Jarosławowi J. wypracowanie renty inwalidzkiej na ogólnych zasadach. Skarżąca ma niewątpliwie rację zarzucając, że staż ubezpieczeniowy nie jest w świetle wspomnianego art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jedyną i decydującą przesłanką przyznania takiego świadczenia. Trzeba jednakże podkreślić, że są to świadczenia z zakresu ubezpieczeń społecznych i dlatego konieczne jest przede wszystkim wykazanie, iż zaistniały jakieś zasługujące na usprawiedliwienie przeszkody uniemożliwiające osiągnięcie stażu ubezpieczeniowego, odpowiedniego do wieku ubezpieczonego. Ojciec dzieci przez sporą część swego dorosłego życia nie pracował zarobkowo z powodu choroby alkoholowej. Ten rodzaj choroby nie może być jednak traktowany jako usprawiedliwiona przeszkoda wykonywania pracy, nawet jeżeli pozostali po zmarłym członkowie rodziny narażeni są z tego powodu na utratę środków utrzymania.
Sama tylko bardzo trudna sytuacja materialna rodziny nie wystarczy do przyznania świadczenia typu ubezpieczeniowego, a więc uzależnionego co do zasady od zaistnienia przesłanek, które pozwalają na przyznanie renty rodzinnej. Skarżąca kwalifikuje się do uzyskania świadczenia z tytułu pomocy społecznej, a nie do przyznania świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego.
Mając to wszystko na uwadze skargę uznano za nieuzasadnioną. Dlatego też na podstawie art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o NSA orzeczono, jak w sentencji.