Brak któregokolwiek ze składników gospodarstwa rolnego /na przykład inwentarza żywego, narzędzi, budynków itp./, wymienionych w art. 55 kodeksu cywilnego, nie świadczy o tym, że pozostałe składniki /na przykład grunty/ nie stanowią gospodarstwa rolnego.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Macieja K. na decyzję Wojewódzkiej Komisji Poborowej w B. z dnia 7 czerwca 1991 r. w przedmiocie odmowy odroczenia służby wojskowej i na podstawie art. 207 par. 1 i 2 pkt 1 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję, a także - zgodnie z art. 208 Kpa - zasądził od Wojewódzkiej Komisji Poborowej w B. kwotę złotych dwadzieścia tysięcy tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącego.
Decyzją z dnia 4 marca 1991 r. Rejonowa Komisja Poborowa nr 2 w B., działając na podstawie par. 6 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 1989 r. w sprawie udzielania odroczeń zasadniczej służby wojskowej oraz uznawania poborowych i żołnierzy za jedynych żywicieli rodzin /Dz.U. nr 68 poz. 413/, udzieliła poborowemu Maciejowi K. odroczenia zasadniczej służby wojskowej z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego o powierzchni 3,15 ha - na okres do 31 grudnia 1994 r.
Wojewódzka Komisja Poborowa w B., działając w trybie nadzoru, decyzją z dnia 7 czerwca 1991 r. nr Ob. 5213-22/91 uchyliła orzeczenie Rejonowej Komisji Poborowej nr 2 w B. z dnia 4 marca 1991 r. i odmówiła Maciejowi K. odroczenia zasadniczej służby wojskowej z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego. W uzasadnieniu orzeczenia podniesiono, że Maciej K. jest właścicielem nie zabudowanej działki rolnej o powierzchni 3,15 ha, którą nabył w drodze darowizny od wuja - Mariana R. Według art. 55[3] kodeksu cywilnego za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
Natomiast nabycie nie zabudowanej działki gruntu rolnego nie spełnia warunków określonych w par. 6 ust. 1 cytowanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów.
Powyższe orzeczenie Wojewódzkiej Komisji Poborowej w B. Maciej K. zaskarżył do Naczelnego Sądu Administracyjnego, wnosząc o jego uchylenie z powodu błędnego ustalenia stanu faktycznego oraz naruszenia prawa i interesu skarżącego.
Wojewódzka Komisja Poborowa nie uwzględniła skargi we własnym zakresie i przekazując ją Sądowi, powtórzyła argumenty podniesione w zaskarżonym orzeczeniu oraz wnosiła o jej oddalenie.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 1989 r. w sprawie udzielania odroczeń zasadniczej służby wojskowej oraz uznawania poborowych i żołnierzy za jedynych żywicieli rodzin /Dz.U. 1991 r. nr 82 poz. 370/ zawiera w par. 3 ust. 1 definicję gospodarstwa rolnego, zbliżoną w swej treści do brzmienia art. 55[3] kodeksu cywilnego. Wobec potrzeby dokonania wykładni przepisu par. 3 w związku z 6 ust. 1 cytowanego rozporządzenia należało sięgnąć do unormowań wcześniejszych, wprowadzających pojęcie gospodarstwa rolnego. Ustawa z dnia 29 czerwca 1963 r. /obowiązująca od dnia 5 lipca 1963 r./ o ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych /Dz.U. nr 28 poz. 168/ w art. 1 wprowadziła możliwość dokonania podziału gospodarstwa rolnego w drodze zbycia jego części, działu spadku albo zniesienia współwłasności wyłącznie z zachowaniem przepisów zawartych w tej ustawie. Ponadto ustawa ta ograniczyła krąg spadkobierców uprawnionych do dziedziczenia gospodarstwa rolnego /art. 5 i art. 19 ustawy/. Przepisy te następnie zostały wprowadzone do kodeksu cywilnego.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 r. w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych /Dz.U. 1983 r. nr 19 poz. 86 - zmiana Dz.U. 1988 r. nr 10 poz. 73 i nr 29 poz. 202/, wydane na podstawie upoważnień zawartych w kodeksie cywilnym, w par. 1 zawiera określenie pojęcia nieruchomości rolnej, a w par. 2 pojęcie gospodarstwa rolnego: "Za gospodarstwo rolne uważa się wszystkie należące do tej samej osoby /osób/ nieruchomości rolne, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą wraz z budynkami, urządzeniami, inwentarzem żywym i martwym, zapasami oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego" /par. 2 ust. 1/. Jak z powyższego wynika, ustawodawca wprowadził pojęcie gospodarstwa rolnego przede wszystkim z tego powodu, że ograniczył krąg osób uprawnionych do dziedziczenia gospodarstw rolnych oraz zmierzał do ograniczenia dzielenia i tak już rozdrobnionych gospodarstw. W tym celu musiał określić, jaką część na przykład spadku należy uznać za składnik gospodarstwa rolnego i która część może być dziedziczona wyłącznie przez spadkobierców spełniających warunki ustawowe do dziedziczenia gospodarstw rolnych.