W rozumieniu art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /Dz.U. nr 162 poz. 1118 ze zm./ długoletni pobyt w zakładach karnych, jako okoliczność zależna od skarżącego, nie mieści się w pojęciu szczególnych okoliczności, które uniemożliwiają spełnienie warunków do otrzymania emerytury i renty.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Zbigniewa K. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 lutego 2000 r. (...) w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku - oddala skargę.
Stan sprawy przedstawiał się następująco:
Zbigniew K. zwrócił się w dniu 4 sierpnia 1999 r. o przyznanie mu renty specjalnej w drodze wyjątku. W piśmie wskazał, iż jest to już trzecia jego prośba. Podkreślił, iż przez ponad 20 lat przebywał w zakładach karnych. Obecnie zaś jest inwalidą I grupy wymagającym pomocy osoby trzeciej. Otrzymuje zasiłek z pomocy społecznej 237 zł oraz zasiłek pielęgnacyjny 115 zł. Ma 45 lat.
Od 15 kwietnia 1999 r. ma orzeczony znaczny stopień niepełnosprawności. Sama niepełnosprawność powstała od 26 listopada 1997 r.
Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 17 września 1999 r. (...) odmówił wnioskodawcy przyznania świadczenia w drodze wyjątku. W uzasadnieniu powołał się na zbyt krótki okres pracy Zbigniewa K., tj. 4 lata, 4 miesiące i 21 dni, w tym w ostatnim dziesięcioleciu 7 miesięcy i 27 dni. Wskazał także, iż w sprawie brak jest szczególnych okoliczności usprawiedliwiających tak krótki okres zatrudnienia. Wnioskodawca przestał wykonywać pracę w 1991 r., niepełnosprawność powstała zaś 6 lat później.
Od tej decyzji Zbigniew K. wniósł wniosek o powtórne rozpatrzenie sprawy.
W dniu 7 lutego 2000 r. Prezes ZUS wydał ponowną decyzję, w której utrzymał w mocy swoje poprzednie orzeczenie. Stwierdził bowiem, iż w sprawie nie dopatrzył się nowych okoliczności.
Zbigniew K. wniósł na tę decyzję w dniu 25 lutego 2000 r. skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W skardze wskazał, iż obecnie jest inwalidą pierwszej grupy i nikt go nie chce zatrudnić. Przedtem przebywał w zakładach karnych. Ma w nich udokumentowany okres pracy 4 lata, 4 miesiące i 21 dni, w tym w ostatnim dziesięcioleciu 7 miesięcy i 27 dni.
W odpowiedzi na skargę w dniu 26 kwietnia 2000 r. Prezes ZUS wniósł o jej nieuwzględnienie. Podkreślił zbyt krótki okres pracy skarżącego. Jego zdaniem, pobyt ponad 20 lat w zakładach karnych nie stanowi szczególnych okoliczności w świetle art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /Dz.U. nr 162 poz. 1118 ze zm./, ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie maja niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenie w wysokości nie przekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.
Skarżący nie spełnił zaś warunków o jakich mowa w tym przepisie, gdyż ubezpieczonym w rozumieniu art. 4 pkt 13 w związku z art. 83 ust. 1 omawianej ustawy zaprzestał być w 1991 r., w czasie ostatniego dziesięciolecia przed powstaniem całkowitej niezdolności do pracy przepracował zaledwie 7 miesięcy i 27 dni, a w ciągu całego życia 4 lata, 4 miesiące i 21 dni.
Stąd też okoliczność, że skarżący nie posiada niezbędnych środków utrzymania i jest całkowicie niezdolny do pracy, nie mogła być wystarczającym kryterium do przyznania jemu świadczenia, gdyż wszystkie przesłanki o jakich mowa w art. 83 ust. 1 omawianej ustawy o emeryturach i rentach z FUS powinny być spełnione łącznie. Warto też zauważyć, że długoletni pobyt w zakładach karnych, jako okoliczność zależna od skarżącego, nie mieści się w pojęciu szczególnych okoliczności, które uniemożliwiają spełnienie warunków do emerytury i renty w rozumieniu art. 83 ustawy.
Z przytoczonych powodów Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w wyroku na mocy art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o NSA /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./.