Uprawnienia prasy do żądania informacji są nierozerwalnie powiązane z jawnością życia publicznego i realizowane w stosunku do organów władzy publicznej, osób pełniących funkcje publiczne, innych podmiotów wykonujących zadania władzy publicznej i gospodarujących mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa albo prowadzących działalność społeczno-gospodarczą. Zakres i głębokość wglądu prasy w działalność takich podmiotów sięgają aż do granic wyznaczonych przepisami o ochronie tajemnicy państwowej, służbowej i innej tajemnicy chronionej ustawą. Jedynie w tej sferze prasa może dochodzić przed sądem administracyjnym od wymienionych podmiotów respektowania jej uprawnień.
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Redakcji "Tygodnika Pułtuskiego" na odmowę Starosty P. z dnia 5 stycznia 2001 r. (...) w przedmiocie dostępu do akt spraw administracyjnych - skargę oddala.
Pismem z dnia 4 stycznia 2001 r. Redaktor Naczelny "Tygodnika Pułtuskiego" wystąpił do Starosty Powiatu P. "o umożliwienie wglądu do pozwoleń na budowę i adaptację wraz z projektami, udzielonymi przez pracowników Wydziału GKGPiA od 1 stycznia 1995 r. do dnia dzisiejszego" z uwagi na sygnalizowany Wojewodzie M. przez koordynatora programu "Działania Prawne w Interesie Publicznym" Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka problem prywatnego wykonywania projektów budowlanych i następnie ich zatwierdzanie przez niektórych pracowników tego wydziału, co potwierdza podejrzenie o korupcję. Jednocześnie w tym wystąpieniu sformułowano 2 pytania, na które została udzielona odpowiedź satysfakcjonująca pytającego i pominięta w dalszych wywodach.
Pismem z 5 stycznia 2001 r. starosta odmówił redaktorowi udostępnienia pozwoleń na budowę, ponieważ jedynie strona ma prawo przeglądania akt sprawy /art. 28 i art. 73 par. 1 Kpa/, a ponadto pozwolenie na budowę zawiera dane o osobie, które podlegają ochronie prawnej z mocy art. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych /Dz.U. nr 133 poz. 883 ze zm./.
Redakcja "Tygodnika Pułtuskiego" przedmiotem skargi do Sądu uczyniła odmowę "udostępnienia dokumentacji dotyczącej projektów budowlanych, ich zatwierdzeń i udzielonych pozwoleń na budowę wydanych w Oddziale Architektury w okresie od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2000 r.", podkreślając, że informacje te są niezbędne do potwierdzenia lub zaprzeczenia domniemania zjawiska korupcji. W odpowiedzi starosta nie dostrzegł możliwości uwzględnienia skargi z przyczyn podanych w jego piśmie z 5 stycznia 2001 r.
Wobec nieprecyzyjnego określenia przez skarżącą redakcję przedmiotu skargi Sąd zwrócił się o jej uściślenie, czy chodzi o dostęp do informacji o liczbie projektów na budowę i adaptację obiektów opracowanych przez pracowników samorządowych Starostwa Powiatowego w P., czy o dostęp do akt administracyjnych, w których tego rodzaju dokumentacja i pozwolenia na budowę są zamieszczone. W odpowiedzi skarżąca poinformowała, że skarga dotyczyła odmowy dostępu do akt administracyjnych, aby porównać dane autorów projektów na budowę i adaptację z danymi osób udzielających na nie pozwolenia.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Według art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe /Dz.U. nr 5 poz. 24 ze zm./ organy państwowe, przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe jednostki organizacyjne, a w zakresie działalności społeczno-gospodarczej również organizacje spółdzielcze i osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek są obowiązane do udzielenia prasie informacji o swojej działalności. W przepisie tym, podobnie jak w par. 1 i par. 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 listopada 1995 r. w sprawie trybu udostępniania prasie informacji oraz organizacji i zadań rzeczników prasowych w urzędach organów administracji rządowej /Dz.U. nr 132 poz. 642/, obejmujących także organy samorządu terytorialnego, chodzi jedynie o pozyskiwanie i upowszechnianie przez prasę informacji o działalności wymienionych podmiotów. Wykorzystując rozwiązania przyjęte w prawie europejskim, w orzecznictwie sądowym potraktowano jako uzasadnione rozszerzenie prawa prasy do informacji o dostęp do akt zobowiązanego podmiotu w celu sprawdzenia rzetelności udzielonych informacji. Ten kierunek najpełniej został przedstawiony w często przypominanym wyroku III ARN 57/95 Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 1996 r. /OSNAPU 1996 nr 13 poz. 179/ opatrzonym następującą tezą: