1. Zwrot "referendum nie przeprowadza się" należy rozumieć w ten sposób, że niewystąpienie do wojewody o dokonanie analizy ustalającej skutki projektowanego referendum lub brak tej analizy pozbawia radę prawa do podjęcia uchwały o przeprowadzeniu referendum w sprawie podziału gminy lub ustalenia jej granic.
2. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) jako organ wykonawczy gminy jest organem, który przekazując wniosek o przeprowadzenie referendum przewodniczącemu rady gminy, jednocześnie występuje do wojewody o dokonanie analizy, bądź też występuje o taką analizę w wykonaniu uchwały rady gminy.
3. Termin, w którym wojewoda powinien dokonać analizy skutków referendum w sprawie podziału gminy lub ustalenia jej nowych granic jest terminem, o jakim mowa w art. 89 ust. 1 i 2 ustawy o samorządzie gminnym i nie powoduje ani rozszerzenia, ani skrócenia terminu ustalonego dla rady gminy na podjęcie uchwały o przeprowadzeniu referendum (lub uchwały odrzucającej wniosek w tej sprawie).
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Stahl (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Anna Łuczaj Sędzia del. WSA Elżbieta Kremer Protokolant: asystent sędziego Iwona Ścieszka po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 2012 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skarg kasacyjnych: W. S., S. O. i innych oraz Rady Gminy K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 29 grudnia 2011 r. sygn. akt III SA/Lu 750/11 w sprawie ze skargi: W. S., S. O. i innych na uchwałę Rady Gminy K. z dnia [...] listopada 2011 r., nr [...] w przedmiocie odrzucenia wniosku mieszkańców o przeprowadzenie referendum w sprawie podziału Gminy K. 1. uchyla zaskarżony wyrok i stwierdza nieważność uchwały Rady Gminy K. z dnia [...] listopada 2011 r., nr [...], 2. oddala skargę kasacyjną Rady Gminy K., 3. zasądza od Gminy K. na rzecz skarżących: W. S., S. O., i innych, solidarnie kwotę 1.000 (jeden tysiąc) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego
Wyrokiem z dnia 29 grudnia 2011 r., sygn. akt III SA/Lu 750/11 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w punkcie I. oddalił skargę W. S., S. O., J. H. K., i innych na uchwałę Rady Gminy K. z dnia [...] listopada 2011 r., nr [...] w przedmiocie odrzucenia wniosku mieszkańców o przeprowadzenie referendum w sprawie podziału Gminy K., w punkcie II. zasądził od Rady Gminy K. na rzecz skarżących kwotę 557 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.
W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że zaskarżoną uchwałą Rada Gminy K., działając na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) oraz art. 18 ustawy z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (Dz.U. Nr 88, poz. 985 ze zm.) odrzuciła wniosek mieszkańców o przeprowadzenie referendum w sprawie podziału Gminy K. poprzez wydzielenie z Gminy K. nowej gminy - Gminy M.
Skargę na tę uchwałę złożyły osoby wymienione na liście mieszkańców będące inicjatorami przeprowadzenia referendum (18 osób) zarzucając naruszenie:
- art. 170 Konstytucji RP poprzez uniemożliwienie członkom wspólnoty samorządowej, realizacji uprawnienia do decydowania w drodze referendum o sprawach dotyczących tej wspólnoty;
- art. 17 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym poprzez podjęcie uchwały o odrzuceniu wniosku mieszkańców o przeprowadzenie referendum w sytuacji, gdy wniosek spełniał wymogi ustawowe oraz nie prowadził do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem.
Wskazując na te zarzuty, skarżący wniósł o stwierdzenie nieważności zaskarżonej uchwały, zarządzenie przeprowadzenia referendum na podstawie art. 20 ust. 3 ustawy o referendum oraz o zasądzenie kosztów postępowania. W uzasadnieniu skargi podniesiono, że wniosek inicjatora referendum odpowiadał wymogom ustawowym, a nadto nie prowadził do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem. Z tych względów organ stanowiący Gminy K. obowiązany był podjąć uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum, zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie uznał, że skarga nie może zostać uwzględniona wobec czego oddalił ją na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).
Badając legalność zaskarżonej uchwały Sąd podkreślił, że w myśl art. 170 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej - członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określają przepisy ustawy o referendum lokalnym. Stosownie do art. 2 ust 1 tej ustawy, z uwagi na rozstrzygający charakter referendum, mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego mogą wypowiadać się w tej formie wyłącznie w sprawach, które zostały pozostawione do rozstrzygnięcia organom tej jednostki. Na możliwość przeprowadzenia referendum lokalnego z inicjatywy mieszkańców, w sprawie utworzenia, połączenia, podziału i zniesienia gminy oraz ustalenia granic gminy wskazuje przepis art. 4c ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym wprowadzony ustawą z dnia 26 maja 2011 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 134, poz. 777).