Z art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim /t.j. Dz.U. 2000 nr 28 poz. 353 ze zm./ wynika, że ustawodawca odróżnia orzekanie w przedmiocie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego od orzekania w przedmiocie stwierdzenia utraty obywatelstwa. O ile w decyzji stwierdzającej posiadanie obywatelstwa polskiego /albo odmawiającej stwierdzenia posiadania obywatelstwa/ organ stwierdza, czy wnioskodawca jest obywatelem polskim, o tyle w decyzji dotyczącej utraty obywatelstwa organ rozstrzyga, czy osoba która była obywatelem polskim, utraciła to obywatelstwo. Postępowanie w przedmiocie stwierdzenia utraty obywatelstwa polskiego może dotyczyć także osoby nieżyjącej, jeśli wnioskodawca ma interes prawny w rozumieniu art. 28 Kpa.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Włodzimierz Ryms Sędziowie sędzia NSA Jacek Chlebny /spr./ sędzia NSA Marek Gorski Protokolant Marcin Sikorski po rozpoznaniu w dniu 14 września 2006 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, U. B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 lipca 2005 r., sygn. akt IV SA/Wa 778/05 w sprawie ze skargi U. B. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia [...] stycznia 2005 r., nr [...] w przedmiocie stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego 1. uchyla zaskarżony wyrok 2. uchyla decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia [...] stycznia 2005 r. oraz poprzedzającą ją decyzję Wojewody Świętokrzyskiego z dnia [...] października 2004 r., nr [...] 3. odstępuje od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego od U. B. na rzecz Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców
We wniosku z dnia 12 lutego 2004 r. U. B. zwrócił się o stwierdzenie posiadania obywatelstwa przez jego ojca - M. B. do dnia zgonu (tj. do 1 lipca 1987 r.) lub w dniu urodzin wnioskodawcy - to jest w dniu 9 sierpnia 1932 r.
Wojewoda Świętokrzyski decyzją z dnia [...] października 2004 r. odmówił stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez M. B., natomiast Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, decyzją z dnia [...] stycznia 2005 r., nr [...], po rozpatrzeniu odwołania U. B., utrzymał ją w mocy. W uzasadnieniu decyzji stwierdzono, że M. B., urodzony dnia 14 lutego 1900 r., nabył obywatelstwo polskie zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 7, poz. 44 ze zm.), a następnie utracił je z dniem 29 maja 1950 r. na podstawie art. 11 ww. ustawy. W tej bowiem dacie weszła w życie ustawa z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. Nr 6, poz. 46), która skróciła wiek podlegania obowiązkowi wojskowemu z 60 do 50 lat i M. B. przestał z tym dniem podlegać obowiązkowi wojskowemu, zaś wcześniej (tj. dnia 15 maja 1948 r.) nabył obywatelstwo izraelskie.
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 lipca 2005 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził nieważność obu opisanych wyżej decyzji. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, iż upoważnienie do orzekania przez organ administracji publicznej w sprawach dotyczących stwierdzenia posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego wynika z art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.). Osobisty charakter obywatelstwa powoduje, iż postępowanie administracyjne wszczęte na wniosek innej osoby, niż osoba, której dotyczyć ma stwierdzenie posiadania obywatelstwa, podlega umorzeniu na podstawie art. 105 § 1 k.p.a. Sąd wykluczył możliwość prowadzenia odrębnej sprawy i wydawania decyzji w stosunku do osoby nieżyjącej. Uznał natomiast za możliwe dokonywanie ustaleń co do obywatelstwa wstępnych, w ramach postępowania wszczętego na wniosek żyjących zstępnych i dotyczącego stwierdzenia istnienia ich obywatelstwa- jeżeli obywatelstwo rodziców rzutowałoby na ocenę obywatelstwa dziecka. Sąd pierwszej instancji uznał, iż tylko w takich sprawach inicjujący postępowanie zstępni są uprawnionymi wnioskodawcami, działają bowiem w ramach własnego, bezpośredniego i realnego interesu prawnego. Wnioskodawca-zstępny może bowiem oczekiwać dokonania wszelkich ustaleń mających wpływ na ocenę jego obywatelstwa bez potrzeby wszczynania oddzielnej sprawy dotyczącej stwierdzenia istnienia obywatelstwa jego rodzica.
Od powyższego wyroku, na podstawie art. 173 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., zwanej dalej: p.p.s.a.), skargi kasacyjne wniesione zostały przez U. B. i Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców.
U. B., wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie oraz o zwrot kosztów postępowania, podniósł w swojej skardze kasacyjnej następujące zarzuty: