1. Wniesienie przez inicjatora referendum skargi do sądu na uchwałę w przedmiocie odrzucenia wniosku mieszkańców o przeprowadzenie referendum stanowi wyjątek od zasady wnoszenia skargi do sądu administracyjnego za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 P.p.s.a.).
2. Uchwała Państwowej Komisji Wyborczej, zawierająca wytyczne i wyjaśnienia dotyczące odwołania organów jednostek samorządu terytorialnego, może mieć znaczenie posiłkowe w ustaleniu treści norm art. 14 ust. 2 ustawy o referendum, nadając określony kierunek procesowi ich wykładni i stosowania.
3.Nie mieszczą się w zakresie przedmiotowym referendum sprawy indywidualne, które powinny być załatwiane przez organ w drodze aktu administracyjnego w sformalizowanym trybie, z zachowaniem szczegółowo uregulowanej procedury, z dopuszczeniem środków zaskarżenia mających na celu kontrolę i weryfikację aktu. Na tej zasadzie z zakresu referendum należy wyłączyć sprawy rozstrzygane w trybie k.p.a., Ordynacji podatkowej, bądź Prawa budowlanego.
4. Rozstrzygnięcie referendalne nie może zastąpić aktu normatywnego - aktu prawa miejscowego, jakim jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Masternak-Kubiak ( spr. ) Sędziowie Sędzia NSA Małgorzata Stahl Sędzia del. WSA Bożena Popowska Protokolant Katarzyna Kasprzyk po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2012 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Rady Gminy Ł. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 28 czerwca 2012 r. sygn. akt III SA/Łd 258/12 w sprawie ze skargi B. M., E. A., Z. Z., K. Z. i K. D. na uchwałę Rady Gminy Ł. z dnia [...] lutego 2012 r. nr [...] w przedmiocie odrzucenia wniosku mieszkańców o przeprowadzenie referendum lokalnego uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę.
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 czerwca 2012 r., sygn. akt III SA/Łd 258/12, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi stwierdził nieważność uchwały Rady Gminy Ł. z dnia 22 lutego 2012 r. nr XIII/72/12 w przedmiocie odrzucenia wniosku mieszkańców o przeprowadzenie referendum lokalnego.
Wyrok ten zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy:
Rada Gminy Ł. uchwałą z dnia 22 lutego 2012 r. nr XIII/72/12 odrzuciła wniosek mieszkańców z dnia 23 stycznia 2012 r. o przeprowadzenie referendum w sprawie lokalizacji/budowy na obszarze Gminy Ł. tzw. "farm wiatrowych".
W uzasadnieniu uchwały wyjaśniono, że Rada Gminy powołała komisję do sprawdzenia, czy wniosek mieszkańców o przeprowadzenie referendum odpowiada przepisom ustawy o referendum lokalnym. Komisja przeliczyła karty popierających wniosek, które zgodnie z deklaracją inicjatora referendum zawierają 469 podpisów. Komisja zakwestionowała 53 podpisy ze względu na nieprawidłowe dane związane m.in. z błędnymi adresami, numerami PESEL, nieczytelnymi danymi, brakiem osób w rejestrze wyborców gminy. Ponadto komisja odebrała 146 oświadczeń od mieszkańców, iż podpisując się na listach nie zapoznali się z treścią karty.
Przepis art. 14 ustawy z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (Dz. U. z 2000 r. Nr 88, poz. 985 ze zm.) nie zawiera, co prawda opisu wyglądu kart do głosowania, jednak jego treść wskazuje, że inicjator zbiera podpisy mieszkańców, którzy chcą poprzeć inicjatywę referendalną. Oczywistym zatem jest, że osoba składająca podpis powinna złożyć go w sposób świadomy. Zaistniały stan faktyczny poddaje w wątpliwość poprawność przygotowanego przez inicjatora wzoru karty poparcia.
Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum, jeżeli wniosek mieszkańców spełnia wymogi ustawy oraz nie prowadzi do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem. Inicjator referendum w swoim wniosku wniósł o przeprowadzenie gminnego referendum w sprawie lokalizacji/budowy na obszarze gminy Ł. tzw. "farm wiatrowych". Pytanie referendalne sformułowano następująco: "Czy wyrażasz zgodę na budowę na obszarze gminy Ł. tzw. farm wiatrowych?". Referendum nie powinno być zorganizowane w sytuacji, kiedy rozstrzygający wynik byłby nie do pogodzenia z powszechnie obowiązującym prawem, jak i wtedy, gdy samo poddanie określonej sprawy trybowi referendum naruszałoby prawo, gdyż dla tego rodzaju sprawy prawo przewiduje inną obowiązkową procedurę. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy referendum musi dotyczyć sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki. W ocenie organu procedury dotyczące budowy inwestycji wynikają z przepisów prawa budowlanego i są objęte kompetencją organów administracji architektoniczno- budowlanej. Zgodnie z art. 82 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) w pierwszej instancji właściwym organem w zakresie administracji architektoniczno-budowlanej jest zasadniczo starosta i to on jest uprawniony do wydawania decyzji administracyjnych w sprawach określonych w wymienionej ustawie. Rada gminy nie może wydawać pozwoleń na budowę, zatem przedmiot referendum zaproponowany przez inicjatora referendum nie mieści się w zakresie ustawowych kompetencji rady.