Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Stahl Sędziowie Sędzia NSA Małgorzata Masternak-Kubiak Sędzia del. WSA Iwona Bogucka (spr.) Protokolant starszy asystent sędziego Iwona Ścieszka po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2014 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 14 czerwca 2013 r. sygn. akt II SA/Łd 296/13 w sprawie ze skargi T. K. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] lutego 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania uprawnień do świadczenia pieniężnego oddala skargę kasacyjną.
Wyrokiem z 14 czerwca 2013 r., sygn. II SA/Łd 296/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uchylił decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z [...] lutego 2013 r., nr [...]oraz poprzedzającą ją decyzję tego samego organu z dnia [...] lipca 2012r. nr [...] o odmowie przyznania uprawnienia do świadczenia pieniężnego z tytułu deportacji do pracy przymusowej. Wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym przyjętym przez Sąd I instancji:
Wnioskiem z 21 czerwca 2012 r. T. K. zwróciła się o przyznanie jej świadczenia pieniężnego na podstawie ustawy z dnia 31 maja 1996r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz.U. Nr 87, poz. 395 ze zm., zwanej dalej ustawą). We wniosku podała, że jej rodzina: rodzice wraz z trójką dzieci została jesienią 1940 r deportowana z miejsca stałego zamieszkania w S. do pracy przymusowej w gospodarstwie rolnym w miejscowości W.
Decyzją z dnia [...] lipca 2012r., nr [...] Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych odmówił T. K. przyznania wnioskowanego uprawnienia, stwierdzając, iż wysiedlenie z miejsca zamieszkania w czasie wojny nie stanowi represji w rozumieniu ustawy, w ustalonym stanie faktycznym nie ma podstaw aby mówić o deportacji, która jest wskazana jako przesłanka przyznania wnioskowanego świadczenia pieniężnego. Materiał dowodowy potwierdza zmianę miejsca zamieszkania rodziny, ale nie potwierdza, że była to deportacja do pracy przymusowej. Rodzina pracowała w gospodarstwie rolnym W. L., nie udowodniono, że praca ta była pracą z nakazu władz niemieckich, której niepodjęcie groziło sankcjami. W podstawie prawnej decyzji podano przepisy art. 1 ust. 1, art. 2 pkt 2 lit. a i art. 4 ust. 1 ustawy.
W aktach sprawy znajduje się zaświadczenie Archiwum Państwowego w Łodzi Oddział w Sieradzu z [...] sierpnia 2012 r., potwierdzające, że wieś S. gromada S. figurują w wykazie miejscowości zajętych pod budowę poligonu, a w dniu 28 października 1941 r. okupanci wysiedlili całkowicie ludność 5 gromad, w tym S. i stworzyli poligon. W archiwum brak jest imiennych wykazów osób wysiedlonych.
We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy T.K. podkreśliła, iż miejscowość S. została w całości wysiedlona, a mieszkańcy rozproszeni po całej ojczyźnie i poza nią. Podała, że w nocy do gospodarstwa rodziców wkroczyli Niemcy i w ciągu godziny rodzina musiała się spakować, i opuścić dom. Na terenie rodzinnej miejscowości powstał poligon. Dodała, iż jak wynika z zeznań świadka E. L. rodzina musiała pracować przymusowo na rzecz niemiecką, praca była wykonywana pod przymusem od świtu do nocy, bez żadnego wynagrodzenia. Po powrocie do rodzinnego domu zastali zgliszcza, na koniec strona dodała, iż odległość deportacji, w tym wypadku 12 km, pozostaje bez znaczenia w świetle przepisów ustawy.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy decyzją z dnia [...] lutego 2013r. nr [...] Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w związku z art. 127 § 3 k.p.a. i art. 2 pkt 2 lit.a ustawy utrzymał w mocy swoje poprzednie rozstrzygnięcie. W uzasadnieniu podano, że zgodnie z art. 2 ustawy, ustawodawca przewidział pewien ograniczony zakres rekompensaty dla konkretnie ustalonych grup ofiar, z tytułu ściśle określonych rodzajów represji. Dla przyznania świadczenia konieczne jest łączne wystąpienie przesłanek tj. ustalenie, że wnioskodawca został deportowany do pracy przymusowej w granicach terytorium państwa polskiego sprzed dnia 1 września 1939 roku lub z tego terytorium na terytorium III Rzeszy i terenów przez nią okupowanych w okresie wojny w latach 1939-1945 oraz, że praca była wykonywana w warunkach deportacji przez okres co najmniej 6 miesięcy. Kierownik Urzędu wskazał, iż analiza zgromadzonych w sprawie dokumentów nie pozwala na zakwalifikowanie wnioskodawczyni jako podmiotu uprawnionego z art. 2 ustawy. Jak wynika z dokumentów, rodzina przed wysiedleniem mieszkała w S., następnie została wysiedlona do miejscowości W., potwierdza to m.in. ankieta strony złożona w 1958 r. do powiatowego biura dowodów osobistych. Strona podała, iż wysiedlenie miało miejsce w październiku 1940 r. i było związane z budową poligonu. Wnioskodawczyni złożyła nadto oświadczenie J. L., który oświadczył, iż po wysiedleniu rodziny G. pracował w W., w gospodarstwie zarządzanym przez Niemca, a które należało kiedyś do jego ojca W. L.. Dodatkowo strona dołączyła pismo Archiwum Państwowego w Łodzi z dnia [...] stycznia 2012r., które potwierdza istnienie gospodarstwa W. L., lecz nie wspomina nic o niemieckim nadzorze nad tym gospodarstwem. We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy wnioskodawczyni dodatkowo wskazała, iż rodzinna miejscowość S. była wyznaczona jako miejsce budowy poligonu i wszyscy mieszkańcy zostali wysiedleni, co potwierdza zaświadczenie Archiwum z dnia [...] sierpnia 2012 r., niemniej dotyczy ono wysiedlenia z dnia [...] października 1941 r. Z uwagi na te rozbieżności organ przesłuchał stronę oraz zwrócił się do IPN, w odpowiedzi pismem z dnia [...] września 2012 r. IPN przesłał dokumenty dotyczące wysiedlenia z dnia [...] listopada 1941 r. osób, które były wywiezione do Niemiec na roboty. Świadek zaś potwierdził swoje wcześniejsze oświadczenia i dodał, iż G. mieszkali w W. w opuszczonym domu po wysiedlonej rodzinie Ś.. Kierownik stwierdził, iż jakkolwiek nie budzi wątpliwości fakt wykonywania przez stronę pracy w gospodarstwie ojca świadka, W. L., to brak jest podstaw do twierdzenia, iż praca ta połączona była z wyrwaniem i odizolowaniem od dotychczasowego środowiska, a następnie życiem w otoczeniu wrogości i wyobcowania, pamiętać trzeba, iż rodzina nie została rozdzielona.