Wnieśli o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie solidarnie kosztów postępowania kasacyjnego. W uzasadnieniu wskazali, że sąd nie przeanalizował wszystkich zarzutów podniesionych przez nich w skardze. Sąd dokonał błędnej wykładni pojęcia "rażącego naruszenia prawa". Wskutek błędnego orzeczenia skarżący mogą zostać pozbawieni własności ziemi.
[...] w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej oddalenie. Wskazał na rozumienie rażącego naruszenia prawa. Co do pojęcia "zabudowania dworskie" wskazał, że w braku definicji możliwe są różne interpretacje tego pojęcia.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną Minister wniósł o jej oddalenie. Wskazał, że wyrok odpowiada prawu i odniósł się do zarzutów skarżących.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc pod uwagę z urzędu jedynie nieważność postępowania, która w tej sprawie nie zachodzi.
Skarga kasacyjna jest zasadna.
Przed oceną zarzutów sformułowanych w skardze kasacyjnej - z uwagi na ich zakres oraz uzasadnienie - istotnym jest przypomnienie, że postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji jest samodzielnym postępowaniem administracyjnym, którego celem jest ustalenie, czy dana decyzja dotknięta jest jedną z wad wymienionych w art. 156 § 1 k.p.a. Celem tego postępowania nie jest natomiast ponowne rozpoznanie sprawy co do istoty, jak w postępowaniu odwoławczym. Organ prowadzący postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji z powodu rażącego naruszenia prawa zobligowany jest do zbadania, czy z materiału dowodowego wynika, że do rażącego naruszenia prawa doszło i na czym ono polegało. Kodeks postępowania administracyjnego mówi oddzielnie o "naruszeniu prawa" i oddzielnie o "rażącym naruszeniu prawa". Nie każde "naruszenie prawa" wywołuje skutki prawne. Mając na względzie, że "rażące naruszenie prawa" stanowi kwalifikowaną formę "naruszenia prawa" uznać należy, że utożsamianie tego pojęcia z każdym "naruszeniem prawa" jest oczywiście niesłuszne.
W rozpoznawanej sprawie, Sąd I instancji nie przeprowadził prawidłowo kontroli zaskarżonej decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] czerwca 2012r., którą to decyzją Minister utrzymał w mocy własną decyzję z dnia [...] maja 2012r. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że zaskarżone decyzje wydane zostały w postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji, a przedmiotem tego postępowania była decyzja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] stycznia 2004r., ( utrzymująca w mocy decyzję Wojewody Wielkopolskiego z dnia [...] kwietnia 2004r.), która również wydana została w postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji ( przedmiotem tego postepowania były akty nadania z 1947r.). Mamy zatem do czynienia z taką podwójną konstrukcją, w której przedmiotem postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji jest decyzja, która również wydana została w postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji ( a nie w postępowaniu zwykłym, jak to najczęściej bywa ). W obu postępowaniach nadzorczych, a więc zarówno tym, które zakończyło się wydaniem decyzji Ministra z dnia [...] stycznia 2004r. , jak i w postępowaniu zakończonym wydaniem decyzji Ministra z [...] czerwca 2012r. przesłanką nieważnościową, która była rozważana , była przesłanka wymieniona w art.156 §1 pkt 2 k.p.a. tj rażące naruszenie prawa. Należy jednak zwrócić uwagę, że przesłanka rażącego naruszenia prawa w obu postepowaniach nadzorczych nie może być rozumiana w ten sam sposób, albowiem przedmioty tych dwóch postępowań są różne. W postępowaniu zakończonym decyzją Ministra z dnia [...] stycznia 2004r. przesłanką rażącego naruszenia prawa miały być obarczone dokumenty nadania wydane w 1947r. Zaś w postępowaniu zakończonym zaskarżoną decyzją Ministra z dnia [...] czerwca 2012r. przesłanka rażącego naruszenia prawa ma dotyczyć decyzji Ministra z dnia [...] stycznia 2004r.. Jeśli chodzi o to pierwsze postępowanie zakończone decyzją Ministra z dnia [...] stycznia 2004r. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 sierpnia 2008r. sygn..akt II OSK 953/07, a następnie Wojewódzki Sąd Administracyjny w prawomocnym wyroku z dnia 22 stycznia 2009r. sygn..akt IV SA/Wa 1554/08, ( w zakresie jakim były złożone skargi ) jednoznacznie orzekły, że akty nadania z 1947r. nie zostały wydane z rażącym naruszeniem prawa, a tym nie została spełniona przesłanka z art.156 §1 pkt 2 k.p.a. w związku z §44 pkt 3 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945r. w sprawie wykonania dekretu PKWN z dnia 6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej i dlatego decyzja Ministra z dnia [...] sierpnia 2004r. i poprzedzającą ją decyzja Wojewody Wielkopolskiego z dnia [...] kwietnia 2004r. w zakresie jakim zostały zaskarżone tj. pkt 2 i 3 decyzji zostały uchylone i wyeliminowane z obrotu prawnego. Natomiast w drugim postępowaniu nieważnościowym zakończonym zaskarżoną decyzją przedmiotem tego postępowania była decyzja Ministra z dnia [...] sierpnia 2004r. utrzymująca w mocy pkt 1decyzji Wojewody Wielkopolskiego z dnia [...] kwietnia 2004r. dotyczący dokumentu nadania wydanego S. Z. Stąd też badając, czy przesłanka rażącego naruszenia prawa została spełniona przedmiotem tego badania należy uczynić decyzję Ministra z dnia [...] kwietnia 2004r.( w zaskarżonym zakresie), a nie dokumenty nadania, bo co do nich wypowiedział się już Naczelny Sad Administracyjny i Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w powołanych wyżej wyrokach. Minister w zaskarżonej decyzji z [...] czerwca 2012 r. stwierdza, że decyzja Ministra z dnia [...] sierpnia 2004r. w części utrzymującej w mocy pkt 1 decyzji Wojewody Wielkopolskiego z dnia [...] kwietnia 2004r. nie została wydana z rażącym naruszeniem prawa. Dalej Minister podnosi, że nie można mówić o rażącym naruszeniu prawa w rozumieniu art.156 k.p.a. gdy istnieją możliwości różnej interpretacji przepisów prawnych, a w konsekwencji należy uznać, że odmienna wykładania przepisów prawa dokonana przez różne organy w takich samych sprawach, określonych w pkt 1 i pkt 2 i 3 decyzji Ministra z dnia [...] sierpnia 2004r. nie stanowi rażącego naruszenia prawa, a tym samym brak podstaw do stwierdzenia nieważności omawianych decyzji w zaskarżonym zakresie. Sąd I instancji akceptując to stanowisko podkreśla, że wadliwość polegająca na błędnej wykładni prawa nie może być kwalifikowana jako rażące naruszenie prawa. Zarówno pogląd Ministra jak i pogląd Sądu I instancji byłby zasadny wówczas gdyby przedmiotem postępowania nadzorczego była decyzja wydana w postępowaniu zwykłym, wówczas to nie można stwierdzić nieważności decyzji, gdy istnieją wątpliwości i spory co do wykładni przepisów prawa. Dlatego między innymi Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 stycznia 2009r. sygn..akt IV SA/Wa 1554/08 uchylił decyzję Ministra z dnia [...] sierpnia 2004r. i poprzedzająca ja decyzję Wojewody Wielkopolskiego z dnia [...] kwietnia 2004r. w którymi stwierdzono nieważność dokumentów nadania określonych w pkt 2 i 3 decyzji. Natomiast przedmiotem niniejszego postępowania nadzorczego jest decyzja Ministra z dnia [...] sierpnia 2004r., utrzymująca w mocy decyzję Wojewody Wielkopolskiego z dnia [...] kwietnia 2004r. w zakresie pkt 1 , która wydana została w postępowaniu nadzorczym. Minister prowadząc zatem niniejsze postępowanie nadzorcze powinien dostrzec, że wydanie decyzji z [...] sierpnia 2004r. w postępowaniu nadzorczym, w sytuacji gdy istniały wątpliwości i spory co do wykładni przepisów prawa stanowiących podstawę decyzji wydanych w postępowaniu zwykłym spowodowało, że decyzja z [...] sierpnia 2004r. wydana została z rażącym naruszenie prawa. Jak podnosi sam organ nie można mówić o rażącym naruszeniu prawa gdy istnieją wątpliwości i spory co do wykładni prawa, jednak mimo istniejących wątpliwości organ w trybie nadzorczym wydał decyzję z dnia [...] sierpnia 2004r., stąd też w wprowadzonym później postępowaniu nadzorczym dotyczącym decyzji z dnia [...] sierpnia 2004r. powinien dostrzec, że decyzja ta wydana została z rażącym naruszeniem prawa. To rażące naruszenie prawa do jakiego doszło przy wydaniu decyzji z dnia [...] sierpnia 2004r. polega na tym, że decyzją tą stwierdzono nieważność decyzji wydanych w postępowaniu zwykłym ( dokumentów nadania ) w sytuacji gdy istnieją wątpliwości co do wykładni przepisów stanowiących podstawę prawną wydania dokumentów nadania. Tymczasem Minister prowadząc postępowanie o stwierdzenie nieważności swojej decyzji z dnia [...] sierpnia 2004r. w części utrzymującej w mocy pkt 1 decyzji Wojewody Wielkopolskiego z dnia [...] kwietnia 2004r., oraz decyzji Wojewody Wielkopolskiego z dnia [...] kwietnia 2004r. w części dotyczącej pkt 1 tej decyzji odmówił stwierdzenia nieważności powyższych decyzji, podając, że odmienna wykładania przepisów nie stanowi rażącego naruszenia prawa. Tym samym Sąd I instancji podzielając stanowisko organu i oddalając skargę nie przeprowadził prawidłowo kontroli zaskarżonej decyzji. Zasadne zatem okazały się zarzuty skargi kasacyjnej szczególnie zarzut dotyczący naruszenia art.3 § 1 p.p.s.a w zw. z art. 1 §2 ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych w zw. z art.156 § 1 pkt 2 k.p.a. poprzez błędną wykładnię pojęcia "rażącego naruszenia prawa". Jak wskazał wyżej Naczelny Sąd Administracyjny przesłanka rażącego naruszenia prawa inną ma treść w postępowaniu nadzorczym, którego przedmiotem jest decyzja wydana w postępowaniu zwykłym, a inną w postępowaniu nadzorczym, którego przedmiotem jest decyzja, która już została wydana w postępowaniu nadzorczym.
Rozpoznając ponownie wniosek skarżących o stwierdzenie nieważności swojej decyzji z dnia [...] sierpnia 2004r. w części utrzymującej w mocy pkt 1 decyzji Wojewody Wielkopolskiego z dnia [...] kwietnia 2004r., oraz decyzji Wojewody Wielkopolskiego z dnia [...] kwietnia 2004r. w części dotyczącej pkt 1 tej decyzji, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi na podstawie art.190 i art.153 p.p.s.a zobowiązany jest uwzględnić stanowisko przedstawione wyżej.
Mając powyższe okoliczności na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 188 p.p.s.a. w związku z art. 145§1 pkt 1 lit.c p.p.s.a. uchylił zaskarżony wyrok w całości i rozpoznał skargę wniesioną do Sądu pierwszej instancji. O kosztach postępowania sądowego orzeczono na podstawie art. 203 pkt 1 i art.200 p.p.s.a.