Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Marzenna Linska - Wawrzon Sędzia NSA Grzegorz Czerwiński (spr.) Sędzia del. NSA Jerzy Stankowski po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2020 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej C. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością P. Spółka komandytowa z siedzibą w P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 lutego 2018 r., sygn. akt VII SA/Wa 1019/17 w sprawie ze skargi C. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością P. Spółka komandytowa z siedzibą w P. na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia [...] marca 2017 r., znak: [...] w przedmiocie wpisu do rejestru zabytków oddala skargę kasacyjną.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 20 lutego 2018 r., sygn. akt VII SA/Wa 1019/17 oddalił skargę C. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością P. Spółka komandytowa z siedzibą w P. (dalej jako Skarżąca lub Spółka) na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia [...] marca 2017 r., znak: [...] w przedmiocie wpisania do rejestru zabytków pozostałość dawnego cmentarza żydowskiego, położonego w mieście powiatowym P. przy ul. W., na obszarze działki nr ew. [...] obręb [...] Miasto P.
Powyższy wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym.
[...] Wojewódzki Konserwator Zabytków decyzją nr [...] z [...] kwietnia 2016 r. wpisał do rejestru zabytków "zachowaną część dawnego cmentarza żydowskiego, położonego w mieście powiatowym P. przy ul. W". Na skutek odwołania skarżącej Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego decyzją z [...] listopada 2016 r., znak; [...], uchylił tę decyzję i przekazał sprawę organowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia. Powodem uchylenia ww. decyzji było stwierdzenie naruszenia przepisów art. 7, art. 10, art. 77 § 1 K.p.a. oraz art. 107 § 3 K.p.a. w związku z niedostatecznym rozpoznaniem stanu faktycznego sprawy oraz brakiem zapewnienia stronom czynnego udziału w prowadzonym postępowaniu administracyjnym. Organ I instancji został zobowiązany do przeprowadzenia postępowania dowodowego, precyzyjnego określenia przedmiotu ochrony prawnej oraz uzupełnienia uzasadnienia o ocenę wartości zabytkowych przedmiotowego obiektu.
Po ponownym rozpatrzeniu sprawy [...] Wojewódzki Konserwator Zabytków decyzją z [...] grudnia 2016 r. nr [...] wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa [...] pozostałość dawnego cmentarza żydowskiego, położonego w mieście powiatowym P. przy ul. W. Wpisem tym objęto obszar działki nr ew. [...] obręb [...] Miasto P. (KW [...]), który został oznaczony na załączniku graficznym kolorem czerwonym. Decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności.
Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie [...] Wojewódzki Konserwator Zabytków, powołując się na materiał dowodowy, wskazał lokalizację i zasięg granic dawnego cmentarza żydowskiego w P., a także opisał historię obiektu z odniesieniem do faktu zamknięcia cmentarza w 1961 r. i zagospodarowania jego terenu na cele gospodarcze.
Organ I instancji podkreślił, że pozostałość dawnego cmentarza żydowskiego, zawarta w granicach działki nr ew. [...], jest to obszar, na którym pierwotnie znajdował się plac przedpogrzebowy usytuowany w okolicy bramy wjazdowej na ten cmentarz. Na terenie ww. działki od początku lat 80 - tych XX w. stał pomnik upamiętniający ludność żydowską P., a w latach 90 - tych XX w. zostały wprowadzone kolejne elementy, w postaci tablic pamiątkowych.
Oceniając wartości przedmiotowego terenu, [...] Wojewódzki Konserwator Zabytków stwierdził, że istniejąca część dawnego cmentarza żydowskiego ma niepodważalną wartość historyczną, bowiem miejsce to jest niemal "jedynym materialnym śladem wielowiekowej bytności społeczności żydowskiej w P.", która przed wybuchem II wojny światowej stanowiła około połowę ludności tego miasta. P. to miejsce urodzenia D. B., pierwszego premiera I. Ponadto, miejsce to posiada szczególną wartość symboliczną w odniesieniu do wydarzeń II wojny światowej - holokaustu dla diaspory żydowskiej jak i dla Polski, bowiem dokumentuje dawną wielokulturowość Polski oraz tragedię holokaustu.