Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Magdalena Bosakirska Sędzia NSA Gabriela Jyż (spr.) Sędzia del. WSA Jacek Czaja Protokolant Paweł Gorajewski po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2012 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 20 października 2010 r. sygn. akt VII SA/Wa 1550/10 w sprawie ze skargi Z. G. na decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia [...] kwietnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej w sprawie ustania ubezpieczenia oddala skargę kasacyjną
Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. wyrokiem z 20 października 2010 r. akt VII SA/Wa 1550/10 po rozpoznaniu sprawy ze skargi Z. G. (dalej: skarżący) na decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (dalej: KRUS, organ) z [...] kwietnia 2010 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie ustalenia ubezpieczenia, uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] marca 2010 r. oraz stwierdził, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się wyroku.
Sąd orzekał w następującym stanie faktycznym i prawnym:
Decyzją z [...] kwietnia 2010 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Zdrowotnego po rozpoznaniu wniosku Z. G. o ponowne rozpatrzenie sprawy utrzymał w mocy własną decyzję z [...] marca 2010 r. odmawiającą stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej tegoż organu z [...] czerwca 2005 r. dotyczącej ustalenia ubezpieczenia skarżącego.
W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia Prezes KRUS podnosił, iż w kwestii stwierdzenia nieważności decyzji można wyróżnić dwa aspekty. Pierwszym jest zasadność wydania decyzji na gruncie prawa materialnego - ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2008 r., Nr 50, poz. 291 ze zm., dalej: ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników), w związku z koniecznością zachowania przez rolnika wymogów art. 5a powyższej ustawy. Drugim aspektem jest możliwość stwierdzenia w przedmiotowej sprawie nieważności decyzji w trybie art. 156 i 157 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tj. Dz. U. z 2000, Nr 98, poz. 1071 ze zm.; dalej: k.p.a.) w związku z art. 83a ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej: ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych).
W ocenie organu koniecznym było przytoczenie treści art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu na dzień 1 kwietnia 1997 r.: "Rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie co najmniej 1 rok, podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą, nie będąc pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym, podlega nadal temu ubezpieczeniu. Rolnik lub domownik może podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu wówczas, gdy złoży Zakładowi lub Kasie oświadczenie, że chce podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o ile spełnia w tym zakresie warunki określone w odrębnych przepisach" W ocenie organu z treści przepisu wynika, iż warunkiem niezbędnym, umożliwiającym rolnikowi wybór systemu ubezpieczenia (ubezpieczenie społeczne rolników, bądź ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej) jest uprzednie (występujące przed podjęciem przez rolnika działalności gospodarczej) podleganie przez rolnika nieprzerwanie co najmniej 1 rok ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy w pełnym zakresie. Począwszy od 1 września 1987 r., kiedy to skarżący został objęty ubezpieczeniem społecznym rolników, parokrotnie zawieszał i wznawiał działalność gospodarczą, zawsze informując o tym KRUS. Organ wyjaśnił, iż znaczenie w przedmiotowej sprawie ma kwestia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w chwili wejścia w życie zmiany ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1996 r., Nr 124, poz. 585 z późn. zm.). Przepis art. 5a zaczął, zgodnie z powyższą ustawą, obowiązywać od dnia 1 stycznia 1997 r. - od tego dnia rolnikowi, który jednocześnie prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą, przysługiwało prawo wyboru ubezpieczenia społecznego zgodnie z art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu w przedmiotowym okresie czasu. Przestał z ww. dniem obowiązywać natomiast wcześniejszy przepis ustawowy (w przypadku zbiegu tytułów ubezpieczenia społecznego rolników z ubezpieczeniem z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej), który nie dawał rolnikowi możliwości wyboru w kwestii podległości określonemu ubezpieczeniu - z mocy prawa rolnik kwalifikowany był do ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Skarżący zawiesił działalność gospodarczą dnia 30 września 1996 r., jednocześnie zgłaszając się do ubezpieczenia społecznego rolników. Konsekwencją tego było wyłączenie go z ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej i objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników od dnia 1 października 1996 r. Skarżący pozostawał w ubezpieczeniu społecznym rolników, pomimo wznowienia z dniem 1 kwietnia 1997 r. działalności gospodarczej, o czym nie poinformował KRUS, który dowiedział się o tym w dniu 20 czerwca 2005 r.