Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Sławomir Presnarowicz, Sędzia NSA Grażyna Nasierowska (sprawozdawca), Sędzia WSA (del.) Alicja Polańska, po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2019 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej R. S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 4 września 2018 r. sygn. akt I SA/Go 264/18 w sprawie ze skargi R. S. na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Zielonej Górze z dnia 5 kwietnia 2018 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nieważności postanowienia w sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego oddala skargę kasacyjną.
1. Zaskarżonym wyrokiem z 4 września 2018 r., sygn. akt I SA/Go 264/18, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w wyniku rozpoznania skargi R. S. (dalej: skarżący) stwierdził nieważność w całości postanowienia Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Zielonej Górze (dalej: organ odwoławczy, DIAS) z 5 kwietnia 2018 r. w przedmiocie stwierdzenia nieważności postanowienia w sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego oraz poprzedzającego go postanowienia Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Zielonej Górze z 22 stycznia 2018 r. 2. W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku skarżący zarzucił naruszenie następujących przepisów:
I. na podstawie art. 174 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. - Dz. U. z 2016 r. poz. 718 z późn. zm., dalej: p.p.s.a.) naruszenie przepisów postępowania, które miały istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 3 § 2 pkt 3 p.p.s.a. w zw. z art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a. w zw. art. 156 § 1 i art. 126 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tj. - Dz. U. z 2017 r. poz. 1257 z późn. zm., dalej: k.p.a.) oraz w zw. z art. 28 k.p.a. poprzez przyjęcie, że zachodzi podstawa do stwierdzenia nieważności w całości zaskarżonego postanowienia organu odwoławczego z 5 kwietnia 2018 r. oraz poprzedzającego go postanowienia tego organu z 22 stycznia 2018 r., gdyż dotknięte one były nieważnością, z uwagi na fakt, że zostały skierowane do osoby niebędącej stroną w sprawie, podczas gdy:
1. przepis art. 28 k.p.a. nie stawia wymogu, aby postępowanie administracyjne dotyczyło interesu prawnego podmiotu w sposób bezpośredni, istnieje możliwość wywodzenia interesu prawnego z tzw. "prawa refleksowego", które polega na tym, że prawo podmiotowe wykonywane przez uprawniony podmiot może prowadzić do naruszenia nieobojętnych dla interesów osoby trzeciej norm prawnych, uzasadniających interes tej osoby w udzieleniu ochrony prawnej, z czym mamy do czynienia w niniejszym postępowaniu;
2. interes prawny w rozumieniu art. 28 k.p.a. lub obowiązek może wypływać nie tylko z konkretnego przepisu powołanego jako podstawa materialnoprawna rozstrzygnięcia, ale i z przepisów regulujących prawa i obowiązki osób, których to prawa i obowiązki zderzają się z prawami i obowiązkami podmiotów, których uprawnienia wynikają z zastosowanego w sprawie przepisu prawa materialnego;
3. wynikający z tzw. prawa refleksowego interes nie kształtuje samoistnie prawa do postępowania administracyjnego, stanowi tylko podstawę do udziału w postępowaniu prowadzonym z urzędu w związku z żądaniem realizacji publicznego prawa podmiotowego bądź też postępowania wszczętego w wyniku żądania jednostki dysponującej interesem prawnym opartym o normę prawa materialnego administracyjnego, a w takim układzie interes prawny "refleksowy" daje jednostce status strony postępowania z możliwością wykonywania wszelkich uprawnień procesowych przysługujących stronie, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że pomimo, iż z art. 59 § 5 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. - Dz. U. z 2014 r. poz. 1619 z późn. zm., dalej: u.p.e.a.) wynika, że stronami postępowania egzekucyjnego byli wierzyciel i zobowiązany (B. sp. z o.o.; dalej : spółka z o.o. ), to jednak skarżący - niebędący stroną postępowania zwykłego - może wywodzić swoją legitymację do stwierdzenia nieważności postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wobec spółki z o.o., bowiem legitymację do żądania wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji na wniosek, ma strona postępowania zakończonego wydaniem tego postanowienia (strona której ma dotyczyć stwierdzenie nieważności) oraz każdy podmiot, który twierdzi, że postanowienie to dotyczy jego interesu prawnego lub obowiązku w rozumieniu art. 28 k.p.a., albo którego interesu prawnego lub obowiązku mogą dotyczyć skutki stwierdzenia nieważności tego postanowienia - z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w niniejszym postępowaniu bowiem, na skutek powiązania sytuacji prawnej adresata postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, tj. spółki z o.o. ze skarżącym, postanowienie to oddziałuje na prawa i obowiązki podmiotu nie będącego adresatem ww. postanowienia - tj. skarżącego, bowiem umożliwia przeniesienie na skarżącego odpowiedzialności za zobowiązania sp. z o.o., a to w związku z umożliwieniem organowi wykazania spełnienia jednej z przesłanek pozytywnych odpowiedzialności skarżącego za zobowiązania spółki z o.o. określonej w art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. - Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm., dalej: o.p.), a mianowicie przesłanki bezskutecznej egzekucji wobec spółki;