Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Edyta Anyżewska, Sędzia NSA Aleksandra Wrzesińska-Nowacka (sprawozdawca), Bogusław Woźniak, Sędzia del. WSA, Protokolant Aleksandra Sylwestrzak, po rozpoznaniu w dniu 26 maja 2010 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej H. B. i R. B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 22 października 2008 r. sygn. akt I SA/Sz 384/08 w sprawie ze skargi H. B. i R. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia 19 maja 2008 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie rozłożenia na raty i umorzenia zaległości podatkowych oddala skargę kasacyjną.
Wyrokiem z dnia 22 października 2008 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I SA/Sz 384/08 oddalił skargę H. i R. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z 19 maja 2008 r. w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie rozłożenia na raty i umorzenia zaległości w podatku od nieruchomości za lata 2002 - 2005. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia podano art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2002 r., Nr 153, poz. 1270 ze zm.; powoływanej dalej jako: p.p.s.a.). Jak wynika ze stanu sprawy decyzją z dnia 27 stycznia 2006 r. Burmistrz Miasta N. rozłożył skarżącym na 4 raty zaległość w podatku od nieruchomości za lata 2002-2005 w kwocie 80.000 zł oraz umorzył pozostałą zaległość w tym podatku za w/w okres w kwocie 217.966,20 zł wraz z odsetkami w kwocie 71.289 zł, powołując się na art. 67a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm., dalej jako: O.p.). W uzasadnieniu tej decyzji organ wskazał na trudną sytuację finansowo-ekonomiczną firmy podatników, upadek kredytowanych firm, zapaść finansową kontrahentów, ograniczenie produkcji finansowej licznym kredytami, niskie dochody z gospodarstwa rolnego, utratę płynności finansowej i dużą konkurencję na lokalnym rynku rolnym. Postanowieniem z dnia 18 stycznia 2008 r., podjętym z inicjatywy Prokuratora Rejonowego w G., Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. wszczęło postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności tej decyzji na podstawie art. 247 § 1 pkt 3 O.p., a następnie decyzją z dnia 18 lutego 2008 r., wydaną na podstawie art. 247 § 1 pkt 3 O.p., stwierdziło z urzędu nieważność decyzji Burmistrza Miasta N. z dnia 27 stycznia 2006 r.
Organ uznał, iż decyzja Burmistrza rażąco naruszała art. 67a O.p. oraz przepisy o postępowaniu. Art. 67a O.p. dotyczy sytuacji wyjątkowych i niezależnych od postępowania podatników oraz na tyle ważnych z punktu widzenia interesu publicznego, że zasługują oni na szczególne potraktowanie. Tymczasem decyzja z dnia 27 stycznia 2006 r. uwzględniała jedynie interes podatników i oparta została na ogólnym przytoczeniu okoliczności zawartych we wniosku i oświadczeniu podatników z 2004 r. o trudnej sytuacji, bez przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania dowodowego ani ustalenia przyczyn jej zaistnienia. Oznacza to, że doszło do nieuzasadnionego uprzywilejowania podatników wbrew zasadzie równości opodatkowania, z rażącym naruszeniem art. 67a O.p. W odwołaniu od tej decyzji podatnicy wnieśli o jej uchylenie i umorzenie postępowania w sprawie. Skarżący zarzucili, że powyższa decyzja podjęta została z naruszeniem art. 247 § 1 pkt 3 O.p. w sytuacji, gdy nie zachodziło oczywiste naruszenie prawa. Uznaniowy charakter decyzji o umorzeniu zaległości podatkowych, zdaniem skarżących, "z reguły wyklucza rażące naruszenie prawa, ponieważ decyzja taka nie zostaje wydana wbrew nakazowi lub zdarzeniu ustanowionemu w tym przepisie prawnym". Po rozpoznaniu odwołania, Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia 19 maja 2008 r. utrzymało w mocy swoją decyzję z dnia 18 lutego 2008 r. Organ odwoławczy podkreślił, że wydanie decyzji na podstawie art. 67a O.p. powinno być poprzedzone zgromadzeniem dowodów i ich rozpatrzeniem (art. 187 § 1 O.p.) oraz powinno zawierać odpowiednie uzasadnienie (art. 210 O.p.). Tymczasem ulga w postaci umorzenia zaległości i rozłożenia na raty przyznana została w sposób dowolny, bez przeprowadzenia jakichkolwiek dowodów i ich rozpatrzenia. Możliwość przyznania omawianej ulgi uznaniowej istnieje tylko wówczas, gdy zgromadzony materiał dowodowy i dokonane na tej podstawie ustalenia faktyczne i ich ocena na to pozwalają. Organ przyznający omawianą ulgę nie może odstąpić od należytego wyjaśnienia sprawy, przeprowadzenia dowodów i dokonania na tej podstawie ustaleń faktycznych i ich oceny. Zaniedbanie tego obowiązku stanowi o rażącym naruszeniu przepisów o postępowaniu, a w konsekwencji o naruszeniu prawa materialnego. W skardze wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego podatnicy wnieśli o uchylenie zaskarżonej decyzji zarzucając, że wydana została z naruszeniem art. 247 § 1 pkt 3 i art. 128 O.p. Zdaniem skarżących nie wykazano, by decyzja Burmistrza z dnia 27 stycznia 2006 r. wydana została z rażącym naruszeniem prawa. Poza tym przytoczyli argumentację zawartą w odwołaniu. Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o oddalenie skargi. Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał skargę za bezzasadną, a zaskarżoną decyzję- za zgodną z prawem. Zasadne w jego ocenie było stanowisko Samorządowego Kolegium Odwoławczego, że decyzja Burmistrza z dnia 17 stycznia 2006 r. w sposób rażący narusza prawo, zarówno materialne (art. 67a O.p.), jak i przepisy o postępowaniu (art. 122, art. 187 § 1 i art. 210 § 3 i 5 O.p.). W ocenie Sądu trafnie wskazano w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, że dla ustalenia, czy występuje przypadek uzasadniony ważnym interesem podatników lub interesem publicznym konieczne było wszechstronne wyjaśnienie sprawy (art. 122 O.p.), zebranie i wyczerpujące rozpatrzenie całego, niezbędnego w tego rodzaju sprawie materiału dowodowego (art. 187 § 1 O.p.) oraz uzasadnienie podjętej decyzji przez wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, którym dał wiarę oraz przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności (art. 210 § 4 O.p.), przy uwzględnieniu, że zgodnie z art. 210 § 5 O.p. nie było możliwe odstąpienie od uzasadnienia decyzji przyznającej ulgę w zapłacie podatku. Ordynacja podatkowa nie przewiduje możliwości oparcia rozstrzygnięcia na faktach wynikających tylko z twierdzeń strony, zawartych we wniosku bez ich dowodowego potwierdzenia. Tymczasem decyzja Burmistrza z dnia 17 stycznia 2006 r. wydana została w oparciu o twierdzenia podatników, bez ich sprawdzenia, a jej uzasadnienie nie odpowiada wymaganiom art. 210 § 4 O.p. Stwierdzone zaniechanie należytego wyjaśnienia sprawy, przeprowadzenia dowodów na okoliczności podane we wniosku i właściwego uzasadnienia podjętej decyzji - w ocenie Sądu - zasadnie ocenione zostało jako rażące naruszenie prawa procesowego, a w konsekwencji również materialnego. W skardze kasacyjnej skarżący zarzucili wyrokowi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie naruszenie prawa materialnego - art. 174 pkt 1 p.p.s.a., a mianowicie: