Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Gabriela Nowak Sędziowie: WSA Iwona Kosińska (spr.) WSA Maria Tarnowska Protokolant starszy sekretarz sądowy Artur Dobrowolski po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 października 2012 r. sprawy ze skargi Gminy L. na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia [...] lutego 2012 r. nr [...] w przedmiocie nakazu wykonania prac przy zabytku 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję [...] Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia [...] grudnia 2011 r. nr [...] w części dotyczącej nakazu przeprowadzenia pielęgnacji [...]; 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja w części określonej w punkcie 1 nie podlega wykonaniu; 3. w pozostałym zakresie oddala skargę; 4. zasądza od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na rzecz Gminy L. kwotę [...] złotych tytułem zwrotu części kosztów postępowania sądowego.
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego decyzją z dnia [...] lutego 2012 r. nr [...], po rozpatrzeniu odwołania Burmistrza Miasta i Gminy L., uchylił decyzję [..] Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia [...] grudnia 2011 r. nr [...] w części punktu 5 tej decyzji, czyli zobowiązania gminy L. do wygrodzenia terenu okalającego [...] i stosownego jego oznakowania i jednocześnie w tym zakresie umorzył postępowanie organu I instancji; w pozostałej zaś części utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.
Z uzasadnienia zaskarżonej decyzji wynika, że organ I instancji, po przeprowadzeniu z urzędu postępowania, decyzją z dnia [...] grudnia 2011 r. nakazał gminie L. prace przy [...] zlokalizowanym w miejscowości [...] gmina L., polegające na: [...], w terminie do dnia 31 grudnia 2013 r.
Nie zgadzając się z tym rozstrzygnięciem gmina L. złożyła odwołanie. W jego uzasadnieniu wskazano na toczące się postępowanie w sprawie zwrotu przedmiotowej nieruchomości i w tym kontekście - z przyczyn ekonomicznych - niecelowość przeprowadzenia robót na taką skalę, wymagających ogromnych nakładów finansowych.
Organ II instancji rozpatrując odwołanie stwierdził, że nie może ono zostać uwzględnione w całości, a jedynie w części. W uzasadnieniu zajętego stanowiska organ odwoławczy wyjaśnił, że podstawę zaskarżonej decyzji stanowi przepis art. 49 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Minister wyjaśnił, że przez prace konserwatorskie należy rozumieć, zgodnie z art. 3 pkt 6 powołanej ustawy, działania mające na celu zabezpieczenie, utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań, robotami budowlanym natomiast w rozumieniu art. 3 pkt 8 tej ustawy, są natomiast roboty budowlane w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, podejmowane przy zabytku lub w otoczeniu zabytku. Założenie [...], w skład którego wchodzą: [...] został wpisany do rejestru zabytków pod numerem [...] decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia [...] marca 1986 r. Sam [...] został zaś wpisany do rejestru zabytków pod numerem [...] decyzją z dnia [...] maja 1975 r. W wyniku [...] kontroli stanu zachowania przedmiotowego zabytku, przeprowadzonych na podstawie art. 38 powołanej ustawy przez upoważnionych pracowników [...] Urzędu Ochrony Zabytków Delegatury w S. przy udziale Burmistrza Miasta i Gminy L., stwierdzono zły stan techniczny [...], a także brak bieżącej pielęgnacji [...]. Wydanie decyzji mającej na celu wyegzekwowanie od władającego zabytkiem działań przeciwdziałających niszczeniu zabytku jest zgodne z powinnością organów ochrony zabytków, umocowaną w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (art. 4 pkt 2 ustawy). Jednakże w ocenie organu odwoławczego zakres prac nakazanych zaskarżoną decyzją winien zostać zweryfikowany w kontekście brzmienia przepisu art. 49 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zdaniem Ministra nie jest dopuszczalne nakładanie na podstawie tego przepisu obowiązku wygrodzenia terenu okalającego [...] i stosownego oznakowania, wymienionych w punkcie 5 sentencji zaskarżonej decyzji. Wykonanie tych prac nie jest bowiem niezbędne ze względu na zagrożenie zniszczeniem lub istotnym uszkodzeniem zabytku. Uchylono zatem zaskarżoną decyzję w tej części i umorzono postępowanie pierwszej instancji w tym zakresie. Odnosząc się do argumentu skarżącego, dotyczącego finansowej sytuacji Gminy, organ odwoławczy uznał, że argument ten nie jest trafny. Przepisy regulujące sposób postępowania służb konserwatorskich w sytuacji, gdy stwierdzą one konieczność przeprowadzenia prac mających na celu zabezpieczenie i ochronę zabytku, nie uzależniają treści decyzji od sytuacji majątkowej podmiotu, który jest zobowiązany do przeprowadzenia prac. Minister wyjaśnił także, że w sprawie jest bezspornie, iż obecnym właścicielem zabytkowego założenia jest Miasto i Gmina L., a zatem zaskarżona decyzja prawidłowo została skierowana do tego podmiotu. Wpisanie budynku do rejestru zabytków nakłada na właścicieli lub użytkowników obowiązek przestrzegania rygorów powołanej ustawy. Organ II instancji podkreślił, że wynikający z art. 5 powołanej ustawy obowiązek sprawowania przez właściciela lub posiadacza opieki nad zabytkiem polega w szczególności na zapewnieniu warunków zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie, a także korzystanie z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości. Rola dysponenta zabytku sprowadza się zatem do starannego postępowania w stosunku do zabytku, utrzymania zabytku w jak najlepszym stanie oraz jak najlepsze jego wykorzystanie dla dobra ogółu, ze względu na jego walory architektoniczne, historyczne czy naukowe.