Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Iwona Kosińska Sędziowie: WSA Jolanta Dargas WSA Mirosław Gdesz (spr.) Protokolant specjalista Joanna Pleszczyńska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 czerwca 2015 r. sprawy ze skargi R. S. na decyzję Ministra Skarbu Państwa z dnia [...] marca 2015 r. nr [...] w przedmiocie odmowy potwierdzenia prawa do rekompensaty za mienie pozostawione poza obecnymi granicami RP 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Wojewody [...] z dnia [...] stycznia 2015 r., nr [...]; 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu.
I. Stan faktyczny
1. Wojewoda [...] decyzją z [...] stycznia 2015 r., nr [...], odmówił potwierdzenia R. T. M. S. (dalej: skarżąca) prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej przez J. S. M. I. S. S. - L. (dalej: S. S.), nieruchomości położonych na terenie województwa [...] (majątek ziemski [...] z przyległościami) oraz położonych przy ul. [...] we L., wchodzących w skład powierznictwa familijnego ustanowionego przez K. L..
Wojewoda [...] przedstawił kontekst historyczny ordynacji rodowych oraz poglądy doktryny na ustalenie podmiotu praw majątkowych do ordynacji i zakresu tych praw na gruncie ówcześnie obowiązujących przepisów prawa wskazując, że jest to konieczne dla weryfikacji przesłanki własności uregulowanej w art. 2 ustawy zabużańskiej.
W dalszej kolejności organ powołał się na ustawę z 13 lipca 1939 r. o znoszeniu ordynacji rodowych (Dz.U. Nr 63, poz. 417). W myśl art. 2 tej ustawy majątek ordynacji stawał się dopiero z chwilą jej zniesienia własnością ostatniego posiadacza ordynacji. W świetle tej ustawy jednoznaczny był status ordynata jako posiadacza ordynacji, a nie jej właściciela. Przy tym instytucję ordynacji (powierznictwa familijnego) regulowały także przepisy austriackiego kodeksu cywilnego (ABGB), który obowiązywał w miejscu położenia ordynacji [...]. Zgodnie z § 629 ABGB ordynat sam podzielnie własności nie mógł posiadać, czyli nie miał prawa do samej substancji ordynacji, ponieważ instytucja powierznictwa familijnego traktowana była jako tzw. osoba prawnicza, której dochody przeznaczone są dla następujących po sobie członków rodziny.
Zdaniem Wojewody, S. S. nie wypełnił podstawowej przesłanki wynikającej z ustawy zabużańskiej, a warunkującej prawo do przyznania rekompensaty, nie zostało bowiem wykazane że przysługiwał mu tytuł własności do majątki Ordynacji.
2. Po rozpatrzeniu odwołania skarżącej, Minister Skarbu Państwa decyzją z [...] marca 2015 r., nr [...], utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.
Zdaniem Ministra, postępowanie przed organem I instancji nie było obarczone tego rodzaju błędami, które powodowałyby konieczność uchylenia decyzji i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia, zgodnie z art. 138 § 2 Kpa. Jednakże organ II instancji nie podzielił stanowiska Wojewody [...], co do znaczenia ustawy o znoszeniu ordynacji rodowych.
Minister wskazał, że w stanie faktycznym niniejszej sprawy, ordynacja założona została w okresie obowiązywania na terenach zaboru austriackiego ABGB. Zdaniem Ministra, Wojewoda [...] błędnie skonstatował jakoby jedynym aktem dotyczącym ordynacji rodowych w okresie II Rzeczypospolitej Polskiej była ustawa o znoszeniu ordynacji rodowych, ponieważ na terenie byłego zaboru austriackiego przez cały okres II RP zastosowanie, w przedmiocie ordynacji rodowych, miał kodeks austriacki. Nie mają znaczenia przepisy intertemporalne jako, że Ordynacja [...] powstała już w czasie obowiązywania ww. aktu. Minister zauważył, że w innej części uzasadnienia organ I instancji odwołuje się do przepisów ABGB dotyczących ordynacji rodowych.