Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Anna Wesołowska, Sędziowie sędzia WSA Dorota Apostolidis, sędzia WSA Monika Sawa (spr.), Protokolant starszy specjalista Dorota Stromecka, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 czerwca 2020 r. sprawy ze skargi K. K. na decyzję Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia [...] grudnia 2019 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania prawa do świadczenia wychowawczego 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Wojewody [...] z [...] października 2019 r. nr [...]. 2. zasądza od Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na rzecz K. K. kwotę [...] ([...]) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Minister Rodziny Pracy i Polityki Społecznej (dalej jako "Minister") decyzją z [...] grudnia 2019 r. nr [...] utrzymał w mocy decyzję Wojewody [...] (dalej jako "Wojewoda") z [...] października 2019 r. nr [...] odmawiającą przyznania K. K. (dalej jako "skarżąca") prawa do świadczenia wychowawczego na dziecko.
Decyzja wydana została w następującym stanie faktycznym i prawnym:
Skarżąca wnioskiem z [...] sierpnia 2019 r. wystąpiła do Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w [...] o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego na okres 2019/2021 na dziecko - P. M., urodzoną w dniu [...] czerwca 2007 r. Do wniosku załączyła oświadczenie, w którym wskazała, że biologicznym ojcem dziecka jest M. M., lecz nie zna jego miejsca zamieszkania na terenie [...], ani adresu pracodawcy. Wniosek przekazany został w dniu [...] października 2019 r. zgodnie z właściwością Wojewodzie.
Wojewoda decyzją z [...] października 2019 r. odmówił skarżącej przyznania prawa do świadczenia wychowawczego na ww. dziecko. W uzasadnieniu decyzji wskazał, że w związku z faktem, że ojciec dziecka przebywa i pracuje na terytorium [...], zaś skarżąca jest osobą nieaktywną zawodową na terytorium [...], krajem pierwszeństwa do wypłaty świadczeń rodzinnych są [...]. Wojewoda zauważył ponadto, że w związku z tym, że miesięczna wysokość świadczeń rodzinnych przysługujących za granicą przekracza wysokość świadczeń możliwych do przyznania w Polsce, prawo do świadczenia wychowawczego zostało zawieszone w całości, nie występuje również dodatek dyferencyjny.
W odwołaniu od powyższej decyzji skarżąca wskazała, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z 9 kwietnia 2019 r. sygn. akt II SA/Rz 170/19, po rozpoznaniu jej skargi stwierdził, że ojciec dziecka, nie jest członkiem rodziny skarżącej, zaś skarżąca zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 2220 ze zm.), powinna być traktowana jak osoba samotnie wychowująca dziecko. W ocenie skarżącej, Wojewoda naruszył ponadto art. 9 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 2096 ze zm.), powoływanej dalej jako "K.p.a.", gdyż nie poinformował, jakie kroki powinna ona podjąć po przekazaniu zaskarżonej decyzji do właściwej [...] instytucji.
Minister decyzją z [...] grudnia 2019 r., po rozpatrzeniu powyższego odwołania, utrzymał w mocy decyzję z [...] października 2019 r. W uzasadnieniu decyzji wskazał, że Wojewoda wydając kontrolowaną decyzję działał w oparciu o przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia nr 883/2004 oraz na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych. Stosownie do art. 7 ustawy z dnia 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 924), prawo do świadczenia wychowawczego ustala się na okres do 31 maja 2021 r., ponadto na podstawie art. 10 ww. ustawy prawo do świadczenia wychowawczego ustala się począwszy od 1 lipca 2019 r., o ile prawo do świadczenia wychowawczego w okresie, na który jest ustalane, nie jest przyznane. Zgodnie z kolei z art. 11 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 16 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowaniu dzieci (Dz.U. z 2019 r. poz. 2407), w przypadku, gdy wojewoda ustali, że osoba uprawniona do świadczenia wychowawczego lub członek rodziny tej osoby przebywa poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej w państwie, którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, wydaje decyzje w sprawie świadczenia wychowawczego. Z art. 13a ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci wynika natomiast, że odmowa przyznania świadczenia wychowawczego, uchylenie lub zmiana prawa do świadczenia wychowawczego oraz rozstrzygnięcie w sprawie nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego wymagają wydania decyzji. Zgodnie ponadto z art. 2 pkt 15 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci ilekroć w ustawie jest mowa o przepisach o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego - oznacza to rozporządzenie nr 883/2004 oraz nr 987/2009. Wymienione wyżej przepisy o koordynacji zawierają normy ustanawiające pierwszeństwo organów państwa rodzica i zamieszkiwania dziecka, jak również normy kolizyjne pozwalające uniknąć sytuacji, w której członkowie rodziny uprawnieni do świadczeń rodzinnych przebywający na terenie różnych państw Unii Europejskiej będą pobierać świadczenia i w jednym i w drugim państwie zgodnie z kryteriami ustawowymi przepisów prawnych tych państw. I tak zgodnie z art. 67 rozporządzenia nr 883/2004, osoba jest uprawniona do świadczeń rodzinnych zgodnie z ustawodawstwem właściwego Państwa Członkowskiego, włącznie ze świadczeniami dla członków rodziny, którzy zamieszkują w innym Państwie Członkowskim, tak jak gdyby zamieszkiwali oni w pierwszym Państwie Członkowskim. Oznacza to, że przepisy o koordynacji świadczeń rodzinnych mają zastosowanie już ze względu na sam fakt zamieszkiwania członka rodziny w drugim Państwie Członkowskim. Organ zauważył dalej, że zgodnie z art. 68 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 883/2004, w przypadkach w których na podstawie więcej niż jednego Państwa Członkowskiego udzielane są świadczenia w tym samym okresie i dla tych samych członków rodziny zastosowanie mają zasady pierwszeństwa, które przewidują, że w przypadku świadczeń wypłacanych przez więcej niż jedno Państwo Członkowskie z różnych tytułów w pierwszej kolejności prawa udzielone z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, w drugiej kolejności prawa udzielane z tytułu otrzymywania emerytury lub renty i w ostatniej kolejności prawa uzyskane na postawie miejsca zamieszkania. Działania te wynikają z zakazu kumulacji świadczeń o charakterze rodzinnym, przewidzianego w art. 10 rozporządzenia nr 883/2004. Zgodnie przy tym z przepisami unijnymi, wnioskodawca nie ma możliwość wyboru kraju właściwego do wypłaty świadczeń. Organ wskazał dalej, że zgodnie z art. 60 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009 instytucja właściwa, do której złożono wniosek o przyznanie świadczeń rodzinnych, rozpatruje go na podstawie szczegółowych informacji dostarczonych przez wnioskodawcę i bierze pod uwagę całościową faktyczną i prawną sytuację rodziny wnioskodawcy. Jeżeli instytucja ta uzna, że jej ustawodawstwo ma zastosowanie na zasadzie pierwszeństwa zgodnie z art. 68 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia nr 883/2004, zapewnia świadczenia rodzinne zgodnie ze stosowanym ustawodawstwem. W ocenie Ministra, Wojewoda prawidłowo w tej sytuacji uznał, że w niniejszej sprawie zastosowanie mają przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Z akt wynika, że ojciec dziecka wykonuje pracę najemną na terenie [...], a skarżąca jest osobą nieaktywną zawodowo na terenie [...]. W tej sytuacji państwem właściwym na zasadzie pierwszeństwa zgodnie z art. 68 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 883/2004 są [...] z uwagi na fakt, że jest to państwo właściwe do wypłaty świadczeń z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek. W myśl powyższych przepisów, tj. art. 68 ust. 2 w zw. z art. 68 ust. 3 lit. a rozporządzenia nr 883/2004 w [...], jako państwie właściwym do wypłaty świadczeń rodzinnych, lecz nie na zasadzie pierwszeństwa, mógłby przysługiwać skarżącej dodatek dyferencyjny w przypadku, gdyby wysokość świadczenia wychowawczego przysługującego w [...] byłaby wyższa od odpowiedniego świadczenia przysługującego we [...]. Odnosząc się do zarzutów odwołania, że ojciec dziecka nie jest członkiem rodziny, organ wskazał, że wprawdzie w definicji legalnej "członka rodziny" zawartej w art. 1 lit. i rozporządzenia nr 883/2004 znajduje się odwołanie do przepisów krajowych państwa członkowskiego, na podstawie którego mają być przyznane świadczenia, to jednak pojęcie to na gruncie prawa Unii Europejskiej zostało doprecyzowane w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako "TSUE"). W orzeczeniu w sprawie C-378/14 - Trapkowski, TSUE wyraźnie stwierdził, że jeśli prawo do świadczenia rodzinnego zgodnie z prawem krajowym może przysługiwać zarówno matce, jak i ojcu dziecka, to wszyscy oni powinni być uznani za członków rodziny w celu zastosowania przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Co więcej, w przywołanym przez Wojewodę orzeczeniu TSUE z 26 listopada 2009 r. w sprawie C-363/08 - Slanina, dotyczącym wykładni art. 2 ust. 1 oraz art. 1 lit. f ppkt (i) rozporządzenia nr 1408/71, które to przepisy odpowiadają co do istoty treści odpowiednio art. 2 ust. 1 oraz art. 1 lit. i akapit 1 ppkt (i) rozporządzenia nr 883/2004, TSUE wyraźnie stwierdził, że w przypadku rodziców dziecka, którzy nie są małżeństwem, kluczowe jest ustalenie, czy rodzic, który nie sprawuje faktycznej opieki nad dzieckiem, może być uznany za członka rodziny dziecka, a nie członka rodziny drugiego rodzica. Jak wynika z art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci prawo do świadczenia wychowawczego matce lub ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki albo ojca. W ocenie organu, w świetle powyższych przepisów oraz orzecznictwa, nie ulega wątpliwości, że ojciec dziecka, który jest zobowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania dziecka, co w niniejszej sprawie potwierdza treści wyroku Sądu Rejonowego w [...] z [...] listopada 2008 r. sygn. akt [...], jest członkiem rodziny dziecka, na którego utrzymanie mają być przeznaczone świadczenia rodzinne. Minister zgodził się ponadto z Wojewodą, że z informacji zawartych w tabelach porównawczych MISSOC (Mutual Information System on Social Protection), które stanowią podstawowe źródło informacji o wysokości przysługujących w państwach UE, EOG oraz Szwajcarii świadczeń rodzinnych, wnika, że wysokość [...] świadczenia o podobnym charakterze do świadczenia wychowawczego wynosi, w przypadku rodzin o dochodzie rocznym nieprzekraczającym [...] [...] - [...] [...]. Zgodnie z decyzją Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego [...] z [...] października 2009 r. dotyczącą daty, którą bierze się pod uwagę przy ustalaniu kursu wymiany, o którym mowa w art. 90 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 kurs wymiany oznacza "w przypadku gdy zgodnie z krajowymi przepisami, dla celów ustalenia wysokości świadczenia instytucja bierze pod uwagę jedną kwotę - kurs wymiany opublikowany dla pierwszego dnia miesiąca bezpośrednio poprzedzający miesiąc, w którym przepis musi być zastosowany". Oznacza to, że na dzień wydania decyzji przez Wojewodę wartość [...] świadczenia stanowiła równowartość [...] zł (zgodnie z przelicznikiem kursów średnich walut Europejskiego Banku Centralnego na dzień [...] czerwca 2019 r.), tj. pierwszy dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia przez skarżącą wniosku. W związku z tym, że zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci kwota świadczenia wychowawczego wynosi [...] zł miesięcznie na dziecko, tym samym kwota ta nie przekracza wysokości miesięcznej kwoty świadczenia włoskiego o podobnym charakterze, Minister stwierdził, że Wojewoda prawidłowo odmówił przyznania skarżącej prawa do świadczenia wychowawczego na dziecko. Za niezasadny Minister uznał podniesiony w odwołaniu zarzut naruszenia art. 9 K.p.a. Przepis ten nie nakłada bowiem na organy administracji obowiązku udzielania porad prawnych, czy też doradztwa. Wojewoda nie miał obowiązku pisemnego informowania skarżącej o technicznych czynnościach podejmowanych w ramach koordynacji świadczeń, związanych z procedurą przekazywania wniosku do instytucji zagranicznej. Niemniej jednak, w treści zaskarżonej decyzji poinformował on, że stosownie do art. 68 ust. 3 lit. a rozporządzenia nr 883/2004 oraz art. 60 ust. 3 rozporządzenia nr 987/2009, przekazał wniosek z [...] sierpnia 2019 r. do rozpatrzenia przez [...] instytucję właściwą (formularz [...]). W sytuacji natomiast, gdy [...] instytucja stwierdzi, że zgodnie z ustawodawstwem włoskim nie przysługuje skarżącej we [...] świadczenie na córkę, zastosowanie będzie miała zaskarżona decyzja, tj. decyzja z [...] października 2019 r., a wnioskowane świadczenie rodzinne zostanie wypłacone zgodnie z ustawodawstwem [...].