Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Anna Wesołowska, Sędziowie sędzia WSA Dorota Apostolidis, sędzia WSA Monika Sawa (spr.), Protokolant starszy specjalista Dorota Stromecka, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 czerwca 2020 r. sprawy ze skargi K. K. na decyzję Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia [...] grudnia 2019 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania prawa do zasiłku rodzinnego wraz z dodatkami 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Wojewody [...] z [...] października 2019 r. nr [...]. 2. zasądza od Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na rzecz K. K. kwotę [...] ([...]) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Minister Rodziny Pracy i Polityki Społecznej (dalej jako "Minister") decyzją z [...] grudnia 2019 r. nr [...] utrzymał w mocy decyzję Wojewody [...] (dalej jako "Wojewoda") z [...] października 2019 r. nr [...] odmawiającą przyznania K. K. (dalej jako "skarżąca") prawa do zasiłku rodzinnego oraz dodatków do zasiłku na dziecko.
Decyzja wydana została w następującym stanie faktycznym i prawnym:
Skarżąca wnioskiem z [...] sierpnia 2019 r. wystąpiła do Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w [...] o ustalenie prawa do zasiłku rodzinnego oraz dodatków do zasiłku rodzinnego na dziecko - P. M., urodzoną w dniu [...] czerwca 2007 r. Do wniosku załączyła oświadczenie, w którym wskazała, że biologicznym ojcem dziecka jest M. M., lecz nie zna jego miejsca zamieszkania na terenie [...], ani adresu pracodawcy. Wniosek przekazany został w dniu [...] października 2019 r. zgodnie z właściwością Wojewodzie.
Wojewoda decyzją z [...] października 2019 r. odmówił skarżącej przyznania prawa do zasiłku rodzinnego oraz dodatków do zasiłku na ww. dziecko. W uzasadnieniu decyzji wskazał, że w związku z faktem, że ojciec dziecka przebywa i pracuje na terytorium [...], zaś skarżąca jest osobą nieaktywną zawodową na terytorium [...], krajem pierwszeństwa do wypłaty świadczeń rodzinnych są [...]. Wojewoda zauważył ponadto, że w związku z tym, że miesięczna wysokość świadczeń rodzinnych przysługujących za granicą przekracza wysokość świadczeń możliwych do przyznania w Polsce, prawo do zasiłku rodzinnego zostało zawieszone w całości, nie występuje również dodatek dyferencyjny.
W odwołaniu od powyższej decyzji skarżąca wskazała, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z 9 kwietnia 2019 r. sygn. akt II SA/Rz 170/19, po rozpoznaniu jej skargi stwierdził, że ojciec dziecka, nie jest członkiem rodziny skarżącej, zaś skarżąca zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 2220 ze zm.), powinna być traktowana jak osoba samotnie wychowująca dziecko. W ocenie skarżącej, Wojewoda naruszył ponadto art. 9 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 2096 ze zm.), powoływanej dalej jako "K.p.a.", gdyż nie poinformował, jakie kroki powinna ona podjąć po przekazaniu zaskarżonej decyzji do właściwej [...] instytucji.
Minister decyzją z [...] grudnia 2019 r., po rozpatrzeniu powyższego odwołania, utrzymał w mocy decyzję z [...] października 2019 r. W uzasadnieniu decyzji wskazał, że Wojewoda wydając kontrolowaną decyzję działał w oparciu o przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia nr 883/2004 oraz na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych. Stosownie do art. 4 i art. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka i przysługuje rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty [...] zł lub [...] zł przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności. Zgodnie natomiast z art. 3 pkt 15a ustawy o świadczeniach rodzinnych ilekroć w ustawie jest mowa o przepisach o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego - oznacza to rozporządzenie nr 883/2004 oraz nr 987/2009. Wymienione wyżej przepisy o koordynacji zawierają normy ustanawiające pierwszeństwo organów państwa rodzica i zamieszkiwania dziecka, jak również normy kolizyjne pozwalające uniknąć sytuacji, w której członkowie rodziny uprawnieni do świadczeń rodzinnych przebywający na terenie różnych państw Unii Europejskiej będą pobierać świadczenia i w jednym i w drugim państwie zgodnie z kryteriami ustawowymi przepisów prawnych tych państw. I tak zgodnie z art. 67 rozporządzenia nr 883/2004, osoba jest uprawniona do świadczeń rodzinnych zgodnie z ustawodawstwem właściwego Państwa Członkowskiego, włącznie ze świadczeniami dla członków rodziny, którzy zamieszkują w innym Państwie Członkowskim, tak jak gdyby zamieszkiwali oni w pierwszym Państwie Członkowskim. Oznacza to, że przepisy o koordynacji świadczeń rodzinnych mają zastosowanie już ze względu na sam fakt zamieszkiwania członka rodziny w drugim Państwie Członkowskim. Organ zauważył dalej, że zgodnie z art. 68 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 883/2004, w przypadkach w których na podstawie więcej niż jednego Państwa Członkowskiego udzielane są świadczenia w tym samym okresie i dla tych samych członków rodziny zastosowanie mają zasady pierwszeństwa, które przewidują, że w przypadku świadczeń wypłacanych przez więcej niż jedno Państwo Członkowskie z różnych tytułów w pierwszej kolejności prawa udzielone z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, w drugiej kolejności prawa udzielane z tytułu otrzymywania emerytury lub renty i w ostatniej kolejności prawa uzyskane na postawie miejsca zamieszkania. Działania te wynikają z zakazu kumulacji świadczeń o charakterze rodzinnym, przewidzianego w art. 10 rozporządzenia nr 883/2004. Zgodnie przy tym z przepisami unijnymi, wnioskodawca nie ma możliwość wyboru kraju właściwego do wypłaty świadczeń. Organ wskazał dalej, że zgodnie z art. 60 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009 instytucja właściwa, do której złożono wniosek o przyznanie świadczeń rodzinnych, rozpatruje go na podstawie szczegółowych informacji dostarczonych przez wnioskodawcę i bierze pod uwagę całościową faktyczną i prawną sytuację rodziny wnioskodawcy. Jeżeli instytucja ta uzna, że jej ustawodawstwo ma zastosowanie na zasadzie pierwszeństwa zgodnie z art. 68 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia nr 883/2004, zapewnia świadczenia rodzinne zgodnie ze stosowanym ustawodawstwem. W ocenie Ministra, Wojewoda prawidłowo w tej sytuacji uznał, że w niniejszej sprawie zastosowanie mają przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Z akt wynika, że ojciec dziecka wykonuje pracę najemną na terenie [...], a skarżąca jest osobą nieaktywną zawodowo na terenie [...]. W tej sytuacji państwem właściwym na zasadzie pierwszeństwa zgodnie z art. 68 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 883/2004 są [...] z uwagi na fakt, że jest to państwo właściwe do wypłaty świadczeń z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek. W myśl powyższych przepisów, tj. art. 68 ust. 2 w zw. z art. 68 ust. 3 lit. a rozporządzenia nr 883/2004 w Polsce, jako państwie właściwym do wypłaty świadczeń rodzinnych, lecz nie na zasadzie pierwszeństwa, mógłby przysługiwać skarżącej dodatek dyferencyjny w przypadku, gdyby wysokość świadczenia wychowawczego przysługującego w [...] byłaby wyższa od odpowiedniego świadczenia przysługującego we [...]. Odnosząc się do zarzutów odwołania, że ojciec dziecka nie jest członkiem rodziny, organ wskazał, że wprawdzie w definicji legalnej "członka rodziny" zawartej w art. 1 lit. i rozporządzenia nr 883/2004 znajduje się odwołanie do przepisów krajowych państwa członkowskiego, na podstawie którego mają być przyznane świadczenia, to jednak pojęcie to na gruncie prawa Unii Europejskiej zostało doprecyzowane w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako "TSUE"). W orzeczeniu w sprawie [...] - [...], TSUE wyraźnie stwierdził, że jeśli prawo do świadczenia rodzinnego zgodnie z prawem krajowym może przysługiwać zarówno matce, jak i ojcu dziecka, to wszyscy oni powinni być uznani za członków rodziny w celu zastosowania przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Co więcej, w przywołanym przez Wojewodę orzeczeniu TSUE z 26 listopada 2009 r. w sprawie [...] - [...], dotyczącym wykładni art. 2 ust. 1 oraz art. 1 lit. f ppkt (i) rozporządzenia nr 1408/71, które to przepisy odpowiadają co do istoty treści odpowiednio art. 2 ust. 1 oraz art. 1 lit. i akapit 1 ppkt (i) rozporządzenia nr 883/2004, TSUE wyraźnie stwierdził, że w przypadku rodziców dziecka, którzy nie są małżeństwem, kluczowe jest ustalenie, czy rodzic, który nie sprawuje faktycznej opieki nad dzieckiem, może być uznany za członka rodziny dziecka, a nie członka rodziny drugiego rodzica. Jak wynika z art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków do tego zasiłku przysługuje rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka. W odniesieniu do wskazanego przez skarżącą w odwołaniu art. 27 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych organ podniósł, że reguluje on sytuację, w której występuje zbieg uprawnień do świadczeń rodzinnych, wskazując, któremu z rodziców takie świadczenie wypłacić. Z ww. przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych wynika zatem jednoznacznie, że zarówno matka, jak i ojciec dziecka są uprawnieni do otrzymania zasiłku rodzinnego wraz z dodatkami, a dopiero w przypadku zbiegu tych uprawnień, zasiłek ten wypłaca się rodzicowi sprawującymi faktyczną opiekę nad dzieckiem. W ocenie organu, w świetle powyższych przepisów oraz orzecznictwa, nie ulega wątpliwości, że ojciec dziecka, który jest zobowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania dziecka, co w niniejszej sprawie potwierdza treści wyroku Sądu Rejonowego w [...] z [...] listopada 2008 r. sygn. akt [...], jest członkiem rodziny dziecka, na którego utrzymanie mają być przeznaczone świadczenia rodzinne. Minister zgodził się ponadto z Wojewodą, że z informacji zawartych w tabelach porównawczych MISSOC (Mutual Information System on Social Protection), które stanowią podstawowe źródło informacji o wysokości przysługujących w państwach UE, EOG oraz Szwajcarii świadczeń rodzinnych, wnika, że wysokość [...] świadczenia o podobnym charakterze do zasiłku rodzinnego wynosi, w przypadku rodzin o dochodzie rocznym nieprzekraczającym [...] [...] - [...] [...]. Zgodnie z decyzją Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego [...] z [...] października 2009 r. dotyczącą daty, którą bierze się pod uwagę przy ustalaniu kursu wymiany, o którym mowa w art. 90 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 kurs wymiany oznacza "w przypadku gdy zgodnie z krajowymi przepisami, dla celów ustalenia wysokości świadczenia instytucja bierze pod uwagę jedną kwotę - kurs wymiany opublikowany dla pierwszego dnia miesiąca bezpośrednio poprzedzający miesiąc, w którym przepis musi być zastosowany". Oznacza to, że na dzień wydania decyzji przez Wojewodę wartość [...] świadczenia stanowiła równowartość [...] zł (zgodnie z przelicznikiem kursów średnich walut Europejskiego Banku Centralnego na dzień [...] czerwca 2019 r.), tj. pierwszy dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia przez skarżącą wniosku. W związku z tym, że zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych kwota zasiłku rodzinnego dla dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do czasu ukończenia 18 roku życia wynosi [...] zł, tym samym kwota ta nie przekracza wysokości miesięcznej kwoty świadczenia [...] o podobnym charakterze, Minister stwierdził, że Wojewoda prawidłowo odmówił przyznania skarżącej prawa do zasiłku wychowawczego na dziecko. Za niezasadny Minister uznał podniesiony w odwołaniu zarzut naruszenia art. 9 K.p.a. Przepis ten nie nakłada bowiem na organy administracji obowiązku udzielania porad prawnych, czy też doradztwa. Wojewoda nie miał obowiązku pisemnego informowania skarżącej o technicznych czynnościach podejmowanych w ramach koordynacji świadczeń, związanych z procedurą przekazywania wniosku do instytucji zagranicznej. Niemniej jednak, w treści zaskarżonej decyzji poinformował on, że stosownie do art. 68 ust. 3 lit. a rozporządzenia nr 883/2004 oraz art. 60 ust. 3 rozporządzenia nr 987/2009, przekazał wniosek z [...] sierpnia 2019 r. do rozpatrzenia przez [...] instytucję właściwą (formularz [...]). W sytuacji natomiast, gdy [...] instytucja stwierdzi, że zgodnie z ustawodawstwem [...] nie przysługuje skarżącej we [...] świadczenie na córkę, zastosowanie będzie miała zaskarżona decyzja, tj. decyzja z [...] października 2019 r., a wnioskowane świadczenie rodzinne zostanie wypłacone zgodnie z ustawodawstwem polskim.