Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Jolanta Dargas, Sędziowie sędzia WSA Anna Falkiewicz-Kluj (spr.), sędzia WSA Agnieszka Jędrzejewska-Jaroszewicz, , Protokolant referent Anna Kaczyńska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 kwietnia 2022 r. sprawy ze skargi A. P. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] lipca 2021 r. nr [...] w przedmiocie odmowy potwierdzenia prawa do rekompensaty 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Wojewody [...] z dnia [...] czerwca 2021r. nr [...]; 2. zasądza od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na rzecz A. P. kwotę 200 (dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Decyzją z [...] czerwca 2021 r. nr [...] Wojewoda [...] (dalej też jako organ I instancji/wojewoda) działając na podstawie art. 7 ust. 2 i art. 5 ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 2097, dalej jako ustawa) oraz art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 735 ze zm., dalej jako kpa) odmówił potwierdzenia A. P. prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia przez J. i Z. P. nieruchomości położonej poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, w [...], gm. [...], pow. [...], woj. [...].
Decyzją z [...] lipca 2021 r. nr [...] Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji (dalej też jako organ II instancji/minister) utrzymał powyższą decyzję w mocy.
W uzasadnieniu decyzji minister wskazał, że na podstawie art. 2 ustawy, prawo do rekompensaty przysługuje właścicielowi nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli spełnia następujące wymogi:
1. był na dzień 1 września 1939 r. obywatelem polskim i miał miejsce zamieszkania na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w rozumieniu przepisów:
a. art. 3 ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwym dla stosunków prywatnych wewnętrznych (Dz. U. poz. 580);
b. art. 24 Kodeksu Postępowania Cywilnego (Dz. U. z 1932 r. poz. 934);
c. § 3-10 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 23 maja 1934 r. wydanego w porozumieniu z Ministrem Skarbu co do § 2 ust. 3-5, z Ministrem Spraw Wojskowych co do §§ 20, 21, 22, 24 ust. 3, § 49 ust. 1 i 2, § 55 i § 56 oraz z Ministrem Spraw Zagranicznych co do § 18 ust. 1 i 2, § 51 i § 55, o meldunkach i księgach ludności (Dz. U. poz. 489);
oraz opuścił byłe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z przyczyn, o których mowa w art. 1, lub z tych przyczyn nie mógł na nie powrócić;
2. posiada obywatelstwo polskie.
W ocenie organu II instancji zasadnicze znaczenie w niniejszej sprawie ma ustalenie, czy znajdujące się w aktach sprawy dokumenty potwierdzają fakt opuszczenia przez J. i Z. P. byłego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r. lub brak możliwości powrotu na nie oraz przysługiwanie im prawa własności do pozostawionej nieruchomości w dniu 1 września 1939 r.
W odniesieniu do pierwszej kwestii, minister wskazał, że jak wynika z akt sprawy, J.P. zmarł [...] czerwca 1944 r. w [...], zaś Z. P. zmarła [...] stycznia 1944 r., także w [...]. Tym samym dawni właściciele nie opuścili byłego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r., jak również nie powrócili na obecne terytorium państwa polskiego, a zatem nie została spełniona jedna z przesłanek przewidzianych w art. 2 ustawy.
W odniesieniu do drugiej przesłanki w ocenie ministra w sprawie nie przedłożono dowodów potwierdzających przysługiwanie J. i Z. małżonkom P. prawa własności do nieruchomości w miejscowości [...]. Przedłożone w toku postępowania oświadczenia świadków z [...] stycznia 1991 r. oraz [...] stycznia 1991 r. nie mogą stanowić dowodu w sprawie, gdyż nie spełniają wymogu określonego w art. 6 ust. 5 ustawy. Również zaświadczenia Państwowego Archiwum Obwodu [...] z [...] sierpnia 2016 r. i [...] marca 2021 r. nie potwierdzają tytułu prawnego przysługującego w stosunku do przedmiotowej nieruchomości według stanu na 1 września 1939 r. oraz jej rodzaju i powierzchni. Ponadto zgodnie z art. 6 ust. 4 pkt 3 ustawy dowodami mogą być dokumenty urzędowe, w tym sądowe oraz dokumenty pozyskane z archiwów, przy czym Państwowe Archiwum Obwodu [...] nie stanowi w rozumieniu art. 76 § 1 kpa podmiotu mogącego wystawić wiążący dokument potwierdzający stan prawny, ponieważ jako podmiot zagraniczny nie posiada podstawy prawnej do wydawania dokumentów potwierdzających pozostawienie nieruchomości przez obywateli polskich opuszczających byłe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jako dowody w sprawach zabużańskich uznawane są uwierzytelnione kopie dokumentów pozyskanych z archiwów, a nie same zaświadczenia. Organ II instancji zauważył, że wojewoda nie wystąpił do ww. archiwum o nadesłanie dokumentów źródłowych, na podstawie których zostały wydane powyższe zaświadczenia, jednak z uwagi na niespełnienie przesłanki opuszczenia byłego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie było potrzeby prowadzenia dodatkowego postępowania dowodowego w tym zakresie.