Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący S.WSA Grzegorz Panek, Sędzia NSA Jacek Surmacz, Sędzia WSA Jacek Boratyn /spr./, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 kwietnia 2021 r. spraw ze skarg E.S. i A.S. na decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia [...] listopada 2020 r., nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu składek na funduszu emerytalno-rentowym i wypadkowo-chorobowo-macierzyńskim za poszczególne okresy lat 1999-2001 1) uchyla zaskarżoną decyzję, 2) umarza postępowanie administracyjne, 3) przyznaje ze środków budżetowych Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie radcy prawnej A.M.-K. wynagrodzenie w kwocie 590,40 (pięćset dziewięćdziesiąt 40/100) złotych, w tym podatek od towarów i usług w kwocie 110,40 (sto dziesięć 40/100) złotych za pomoc prawną udzieloną skarżącym z urzędu oraz kwotę 17,70 (siedemnaście siedemdziesiąt 17/100) złotych tytułem zwrotu poniesionych wydatków.
Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (dalej: Prezes KRUS), po rozpatrzeniu wniosków E.S. i A.S. (zwanych dalej skarżącymi) w o umorzenie należności z tytułu składek na fundusz ubezpieczenia emerytalno-rentowe i wypadkowo chorobowe, za okres od III kwartału 1992 r. do II kwartału 1994 r., od IV kwartału 1994 r. do II kwartału 1995 r., od IV kwartału 1995 r. do I kwartału 1997 r., od I kwartału 1998 r. do I kwartału 1999 r., od IV kwartału 1999 r. do I kwartału 2001 r., wraz z odsetkami, w łącznej kwocie 13 250,70 zł (należność główna wyniosła 4 205,40 zł, natomiast kwota odsetek 9 045,30 zł), decyzją z [...] listopada 2020 r., nr [...], odmówił umorzenia należności.
W stanie faktycznym sprawy skarżący zwrócili się do Prezesa KRUS o umorzenie swoich należności składkowych, za okres od III kwartału 1992 r. do II kwartału 1994 r., od IV kwartału 1994 r. do II kwartału 1995 r., od IV kwartału 1995 r. do I kwartału 1997 r., od I kwartału 1998 r. do I kwartału 1999 r., od IV kwartału 1999 r. do I kwartału 2001 r., wraz z odsetkami, w łącznej kwocie 13 250,70 zł.
Prezes KRUS, rozpatrując sprawę ustalił, że skarżący zostali wyłączeni z ubezpieczenia społecznego rolników z dniem 1 kwietnia 2001 r., tj. z końcem kwartału, w którym ich gospodarstwo rolne uległo pomniejszeniu do areału poniżej 1 ha przeliczeniowego. W trakcie trwania podlegania ubezpieczeniu, pomimo wielokrotnie wysyłanych upomnień oraz przeprowadzanych w gospodarstwie wizytacji, nie opłacili ani jednej należności składkowej. Skutkiem tego było zabezpieczenie, w dniu 10 czerwca 2002 r., nieopłaconych składek ubezpieczeniowych za okres od III kwartału 1992r. do I kwartału 2001r. w księdze wieczystej gospodarstwa będącego własnością skarżących, a następnie regularne ich odpisywanie z uwagi na przedawnienie.
Prezes KRUS stwierdził, że zgodnie z art. 41a ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 266 ze zm., dalej: ustawą ubezpieczeniową) istnieje możliwość udzielenia, na wniosek rolnika, ulgi w spłacie należności w postaci rozłożenia ich spłaty na raty lub odroczenia terminu ich płatności, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach, także umorzenia niespłaconych należności. Organ stwierdził równocześnie, że jest zobowiązany ustawowo do dochodzenia zaległych należności. Działania podejmowane w tym zakresie dotyczą dochodzenia należności, które nie uległy przedawnieniu.
Prezes KRUS przywołał następnie treść art. 41b ust. 2 ustawy ubezpieczeniowej, zgodnie z którym, nie podlegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczonych hipoteką, jednakże po upływie terminu ich przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę, liczonych od dnia przedawnienia. W stosunku do tych zaległości, zdaniem organu, Kasa nie ma prawa podejmować żadnych decyzji, ani o spłacie w ratach, ani o ich umorzeniu.
Prezes KRUS w dalszej kolejności stwierdził, że na dzień złożenia wniosku o umorzenie należności, konto skarżących nie wykazuje zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek ubezpieczeniowych, ponieważ zgodnie z art. 41b ust. 1 ustawy ubezpieczeniowej, uległy one w całości odpisaniu w związku z upływem terminu ich przedawnienia.