Umowa przenosząca własność w wykonaniu prawa odkupu /art. 594 par. 1 Kodeksu cywilnego/ nie jest czynnością cywilnoprawną, od której należy pobrać opłatę skarbową w oparciu o art. 1 ust. 1 pkt 2 lit. "a" ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r o opłacie skarbowej /Dz.U. nr 4 poz. 23 ze zm./.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi (...) Centrum Buisinessu sp. z o.o. w K. na decyzję Izby Skarbowej w (...) z dnia 24 grudnia 1996 r. w przedmiocie odmowy zwrotu opłaty skarbowej od umowy przeniesienia własności nieruchomości w wyniku realizacji prawa odkupu i na podstawie art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 oraz art. 55 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ uchylił zaskarżoną decyzję, a także zasądził od Izby Skarbowej na rzecz strony skarżącej dwa tysiące pięćdziesiąt trzy złote i 28 groszy tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Zaskarżoną decyzją Izba Skarbowa w (...), po rozpoznaniu odwołania (...) Centrum Businessu sp. z o.o. w K., utrzymała w mocy decyzję Pierwszego Urzędu Skarbowego w K. z dnia 12 lipca 1996 r. /nr POIV-825/93/96/ w sprawie odmowy zwrotu opłaty skarbowej w wysokości 52 514,00 zł, pobranej w dniu 14 maja 1996 r. przez płatnika - notariusza (...) od umowy przeniesienia własności nieruchomości w wyniku wykonania prawa odkupu.
Decyzję powyższą organ II instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych: W dniu 27 marca 1995 r. zawarto pomiędzy (...) Centrum Businessu sp. z o.o. w K. /sprzedającym/ a Bankiem (...) S.A. w K. /kupującym/ w formie notarialnej umowę sprzedaży nieruchomości - działki nr 13/21 o powierzchni 6 011 m2, położonej w K. przy ul. S., za cenę 955 415 zł, stanowiącą równowartość 390 715 USD. W umowie // 7/ kupujący ustanowił na rzecz sprzedającego prawo odkupu przedmiotu sprzedaży za cenę stanowiącą równowartość 390 715 USD, liczoną według kursu NBP z dnia zawarcia umowy przeniesienia własności. Prawo to miało przysługiwać, gdyby rozpoczęcie budowy centrali Banku nie nastąpiło w terminie 12 miesięcy od daty sporządzenia umowy sprzedaży. Od umowy tej notariusz - jako płatnik - pobrał opłatę skarbową według stawki 5 proc. przewidzianej dla umowy sprzedaży // 58 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1994 r. w sprawie opłaty skarbowej - Dz.U. nr 136 poz. 705/.
W dniu 25 marca 1996 r. (...) Centrum Businessu sp. z o.o. w K. złożyło w formie aktu notarialnego oświadczenie o skorzystaniu z prawa odkupu nieruchomości objętej umową sprzedaży z dnia 27 marca 1995 r., albowiem Bank nie rozpoczął do dnia złożenia tego oświadczenia budowy obiektu centrali. Następnie w dniu 14 maja 1996 r. zawarto w formie aktu notarialnego umowę przeniesienia własności nieruchomości w wyniku realizacji prawa odkupu. Na mocy tej umowy Bank (...) w K. przeniósł na rzecz (...) Centrum Businessu własność uprzednio nabytej nieruchomości. Cena odkupu została ustalona na 1 050 281 zł, co odpowiadało równowartości 390 715 USD według aktualnego kursu NBP. Również i od tej umowy notariusz pobrał opłatę skarbową według stawki 5 proc. przewidzianej dla umowy sprzedaży, to jest 52 524 zł // 58 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1994 r. w sprawie opłaty skarbowej - Dz.U. nr 136 poz. 705/.
Izba Skarbowa - nawiązując do treści wniosku o zwrot opłaty skarbowej oraz odwołania (...) Centrum Businessu od decyzji wydanej przez organ I instancji - nie zgodziła się z zarzutami, iż umowa przeniesienia własności nieruchomości w wyniku realizacji prawa odkupu nie była sprzedażą, od której należało pobrać opłatę skarbową. Zwróciła uwagę na to, iż prawo odkupu jest uregulowane w art. 593 i nast. kodeksu cywilnego w rozdziale III w dziale IV "Szczególne rodzaje sprzedaży" w tytule "Sprzedaż". Kierując się dyrektywami wykładni systemowej, to jest usytuowaniem przepisu w określonej części kodeksu, Izba Skarbowa uznała za bezsporne, iż prawo odkupu, stanowiące podtyp umowy sprzedaży określonej w art. 535 Kc, jest szczególnym rodzajem sprzedaży. Zwróciła przy tym uwagę na poglądy doktryny /Z.Radwański, J.Panowicz-Lipska: Zobowiązania - część szczegółowa, str. 82; W.Czachórski: Zobowiązania. Zarys wykładu, str. 299/, według których przez wykonanie prawa odkupu dochodzi do skutku tzw. sprzedaż powrotna. Po stronie kupującego /z pierwotnej umowy sprzedaży/ powstaje obowiązek przeniesienia własności rzeczy z powrotem na sprzedawcę. Sprzedawca zaś obowiązany jest do zwrotu ceny, kosztów sprzedaży oraz poniesionych przez kupującego nakładów /art. 594 par. 1 Kc/. Porównując brzmienie art. 594 par. 1 Kc dotyczące prawa odkupu z art. 535 Kc definiującym klasyczną umowę sprzedaży, Izba Skarbowa doszła do wniosku, iż prawo odkupu realizowane jest w formie kodeksowej umowy sprzedaży. Sformułowanie dotyczące prawa odkupu w zasadzie nie różni się od sformułowań dotyczących umowy sprzedaży, ustawodawca używa identycznych zwrotów, jak "przeniesienie własności rzeczy", a różnica polega tylko na różnym nazewnictwie stron. W konsekwencji Izba Skarbowa uznała, iż obliczenie i pobranie opłaty skarbowej przez notariusza było prawidłowe, gdyż zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 lit. "a" ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej /Dz.U. nr 4 poz. 23 ze zm./ zawarcie umowy sprzedaży stwarzało obowiązek uiszczenia opłaty skarbowej.