Skarga Anny i Marii J. na decyzję Ministra Edukacji Narodowej w przedmiocie odmowy wydania zezwolenia na prowadzenie szkoły podstawowej i na podstawie art. 207 par. 2 pkt 1 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję, a także
Tezy

1. Ani art. 72 Konstytucji, ani przepisy ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania /Dz.U. nr 32 poz. 160 ze zm./ nie zawierają zakazu prowadzenia za opłatą szkół przez osoby fizyczne.

2. Obowiązek zapewnienia bezpłatnej nauki przez Państwo nie oznacza zakazu otwierania szkół płatnych w ramach obowiązujących przepisów.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Anny i Marii J. na decyzję Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 lipca 1989 r. w przedmiocie odmowy wydania zezwolenia na prowadzenie szkoły podstawowej i na podstawie art. 207 par. 2 pkt 1 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję, a także - zgodnie z art. 208 Kpa - zasądził od tego organu kwotę złotych dwa tysiące tytułem kosztów postępowania na rzecz skarżącej Anny J.

Uzasadnienie strona 1/3

Anna J i Maria J. złożyły wniosek do Ministra Edukacji Narodowej o wydanie zezwolenia na prowadzenie przez nie w Krakowie na osiedlu "C." szkoły podstawowej - niepełnej, to jest od klasy 0 do III. W uzasadnieniu wniosku podały, że w osiedlu tym brak jest szkoły podstawowej, a w szkołach, do których uczęszczają dzieci z tego osiedla jest duże zagęszczenie: klasy liczą po 35 i więcej uczniów, a nauczanie prowadzone jest na dwóch zmianach. W pierwszym etapie działania ich szkoła przewidziana jest dla 30 uczniów /klasa 0 i dwie klasy I/. Funkcjonowałaby ona na zasadzie samofinansowania, to znaczy rodzice płaciliby czesne w wysokości wynikającej z rocznego preliminarza budżetowego. Szkoła działałaby na zasadach ustalonych przez Ministra Edukacji Narodowej i podlegałaby właściwemu kuratorowi. Do wniosku załączono statut szkoły, informację o nauczycielach, informację o budynku szkolnym i preliminarz budżetowy.

Decyzją z dnia 20 lipca 1988 nr DP-0540/0550-155/88 AB Minister Edukacji Narodowej odmówił wydania zezwolenia Annie J. i Marii J. na prowadzenie szkoły podstawowej. W uzasadnieniu decyzji podał, że z par. 3 przedstawionego statutu szkoły wynika, iż nauka w niej byłaby płatna. Takie postanowienie statutu szkoły pozostaje w zasadniczej sprzeczności z art. 3 ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania, który - rozwijając zasady wyrażone w art. 72 ust. 1 i 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej - stanowi, że nauka w szkołach jest bezpłatna. Przepis ten dotyczy wszystkich szkół, niezależnie od rodzaju podmiotu prowadzącego szkołę. Dalsze przepisy ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania nie przewidują przy tym możliwości odstępstwa od zasady bezpłatności nauki, określonej w jej art. 3 ust. 1. Zważywszy więc na art. 3 ust. 1 wymienionej ustawy, należy stwierdzić, iż w obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do udzielenia zezwolenia na prowadzenie szkoły podstawowej, w której nauka byłaby płatna.

Na tę decyzję skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego złożyły Anna J. i Maria J., zarzucając jej naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 72 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania, art. 72 ust. 1 i 2 Konstytucji PRL i art. 13 ust. 3 i 4 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych. Podniosły, że w uzasadnieniu decyzji podano, "iż w obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do udzielenia zezwolenia na prowadzenie szkoły podstawowej, w której nauka byłaby płatna". Ich zdaniem, argumentacja ta jest chybiona zarówno ze względu na błędną interpretację przepisów prawa, jak i przeczące jej fakty. Faktem jest, że zarówno cytowana ustawa, jak i art.. 72 Konstytucji stanowią, iż nauczanie jest bezpłatne, ale dotyczy to wyłącznie sfery uprawnień obywateli, a nie ich obowiązków czy nakazów. A więc obywatel ma prawo do tego, żeby korzystać z bezpłatnych szkół, ale nikt nie może mu zabronić, by posyłał swoje dziecko do szkoły, w której nauczanie jest płatne, lecz która z takich czy innych względów temu obywatelowi bardziej odpowiada. Szermowanie argumentem o niedopuszczalności powstania szkoły, w której nauczanie jest płatne, sprzeczne jest z art. 13 ust. 3 i 4 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, uchwalonego przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 16 grudnia 1966 r., ratyfikowanego przez Polskę w dniu 3 marca 1977 r. Postanowienia te brzmią: "Państwa - strony niniejszego Paktu zobowiązują się do poszanowania wolności rodziców lub w odpowiednich przypadkach opiekunów prawnych - wyboru dla swych dzieci szkół innych niż szkoły założone przez władze publiczne - ale odpowiadających minimalnym wymaganiom w zakresie nauczania, jakie mogą być ustalone lub zatwierdzone przez Państwo, jak również zapewnienia swym dzieciom wychowania religijnego i moralnego zgodnie z własnymi przekonaniami" i "Żadne postanowienie niniejszego artykułu nie będzie interpretowane w sposób naruszający wolność osób i instytucji do prowadzenia i tworzenia zakładów oświatowych z zastrzeżeniem, że będą przestrzegane zasady wymienione w ustępie 1 niniejszego artykułu i że nauka udzielana w tych zakładach będzie odpowiadać minimalnym wymaganiom, które mogą być ustalone przez Państwo". Co do faktów przeczących argumentacji o braku podstaw prawnych do udzielania zezwolenia na prowadzenie szkoły podstawowej, w której nauka byłaby płatna, stanowią je istniejące szkoły wyznaniowe o odpłatnym nauczaniu. Przy czym fakt, że są to szkoły średnie, nie ma żadnego znaczenia, gdyż te same przepisy normują kwestię powołania szkół, zarówno podstawowych, jak i średnich.

Strona 1/3