Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Marek Stojanowski Sędziowie: Sędzia NSA Wiesław Morys (spr.) Sędzia del. WSA Rafał Wolnik Protokolant: st. asystent sędziego Dorota Kozub-Marciniak po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2017 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej [...] Sp. z o.o. z siedzibą w [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 27 sierpnia 2015 r. sygn. akt I SA/Wa 390/15 w sprawie ze skargi [...] Sp. z o.o. z siedzibą w [...] na decyzję Ministra Gospodarki z dnia [...] grudnia 2014 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nieważności orzeczenia 1. prostuje oznaczenie przedmiotu sprawy w rubrum zaskarżonego wyroku przez zastąpienie zwrotu "nie stwierdzenia nieważności orzeczenia" prawidłowym zwrotem "stwierdzenia nieważności orzeczenia"; 2. oddala skargę kasacyjną; 3. zasądza od [...] Sp. z o.o. z siedzibą w [...] na rzecz Ministra Rozwoju i Finansów kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 27 sierpnia 2015 r., sygn. akt I SA/Wa 390/15, oddalił skargę [...] Fabryki [...] spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w [...] (dalej zamiennie skarżąca albo spółka albo [...]) na sprecyzowaną w sentencji decyzję Ministra Gospodarki.
Jak wynika z jego uzasadnienia wyrok ten zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym: wnioskiem z dnia [...] stycznia 2014 r. spółka wystąpiła o stwierdzenie nieważności orzeczenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia [...] lutego 1948 r., nr [...], o przejęciu na własność Państwa m.in. przedsiębiorstwa [...] Fabryki [...] Sp. z o.o. w [...], w tej części. Zarzuciła mu rażące naruszenie art. 3 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. RP Nr 3, poz. 17 ze zm.), dalej cytowana jako ustawa nacjonalizacyjna. Decyzją z dnia [...] października 2014 r. Minister Gospodarki odmówił stwierdzenia nieważności tej decyzji. W jej uzasadnieniu podał, iż przedsiębiorstwo to zostało zarejestrowane w dniu [...] października 1937 r. jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. W czasie okupacji zlikwidowano firmę [...] Fabryka [...], większość maszyn przeniesiono do spółki, którą zakupił G. S. W dacie wejścia w życie ustawy nacjonalizacyjnej, tj. w dniu 5 lutego 1946 r., spółka stanowiła przedsiębiorstwo wraz z nieruchomościami, na których funkcjonowało. Zostało ono objęte trzecim wykazem przedsiębiorstw przejmowanych na własność Państwa, ogłoszonym w [...] Dzienniku Wojewódzkim z dnia 10 września 1946 r. (Nr 21, poz. 255). Przejęcie tegoż majątku nastąpiło orzeczeniem dotychczasowym i potwierdzone protokołem zdawczo-odbiorczym z [...] maja 1949 r., w którym wskazano, iż przedsiębiorstwo to zajmowało się produkcją wieloseryjną [...]. Zdaniem organu nadzorczego nie doszło do rażącego naruszenia przepisów ustawy nacjonalizacyjnej kontrolowanym orzeczeniem. Postępowanie w sprawie przejęcia zostało wszczęte zgodnie z wymaganiem prawnym określonym w art. 3 ust. 6 tej ustawy, w brzmieniu nadanym temu przepisowi przez art. 1 pkt 1 dekretu z dnia 20 grudnia 1946 r. o zmianie ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu przedsiębiorstw na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 72, poz. 394). Zgodnie bowiem z poglądem judykatury (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2011 r., sygn. akt III RN 17600, oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 marca 2005 r., sygn. akt OSK 1176/04, datą wszczęcia postępowania nacjonalizacyjnego jest data ogłoszenia w dzienniku urzędowym województwa wykazu przedsiębiorstw przechodzących na własność Państwa. Wykaz obejmujący [...] został ogłoszony w dniu [...] września 1946 r., a to oznacza, że postępowanie w sprawie nacjonalizacji zostało wszczęte przed dniem 31 marca 1947 r., jak wymagał tego powołany przepis. Przedmiotem działalności przejętego na własność Państwa przedsiębiorstwa była według rejestru handlowego: "[...]". Charakter działalności prowadzonej przez ww. przedsiębiorstwo nie został ujęty w katalogu przedsiębiorstw wymienionych pod lit. A art. 3 ustawy nacjonalizacyjnej, a zatem jedyną podstawą upaństwowienia, którą można było zastosować był art. 3 ust. 1 lit. B tej ustawy. W myśl tego przepisu przedsiębiorstwa przemysłowe, które nie zostały wymienione pod literą A art. 3 ust. 1, jeżeli były zdolne zatrudnić przy produkcji na jedną zmianę więcej niż 50 pracowników, podlegały za odszkodowaniem przejęciu na własność Państwa. Przy czym, jak wskazał organ nadzorczy przez "zdolność zatrudnienia", o której mowa w ustawie nacjonalizacyjnej, należy rozumieć "rzeczywistą zdolność zatrudnienia" w danym przedsiębiorstwie w dniu 5 lutego 1946 r. (dacie wejścia w życie ustawy nacjonalizacyjnej), przy uwzględnieniu pełnego parku maszynowego znajdującego się na wyposażeniu tego przedsiębiorstwa w tej dacie, jego stanu technicznego, niezależnie od tytułu własności do niego (por. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 maja 2011 r., sygn. akt I OSK 1145/10). Dokonując ustaleń należy uwzględnić, poza pracownikami zatrudnionymi bezpośrednio przy obsłudze maszyn i urządzeń produkcyjnych, także - majstrów, kierowników technicznych, technologów, transport między operacyjny, magazynierów i pracowników obsługujących składy, pracowników kotłowni, ekipę remontowo-konserwatorską, tj. osoby wprost związane z bezpośrednią produkcją i bez których prawidłowe funkcjonowanie linii produkcyjnej byłoby niemożliwe, na jedna zmianę - co potwierdza orzecznictwo sądowoadministracyjne. Na podstawie szeregu dowodów, które organ zgromadził, a które opisał w motywach swej decyzji, ustalił że ta wielkość była możliwa do osiągnięcia w spółce. Materiały źródłowe podają rozbieżne liczby pracowników w niej zatrudnionych, lecz zawsze wyższą - od 140 do 1000 w różnych latach. Ponadto organ miał na uwadze stan budynków, maszyn i urządzeń. Budynki zostały wymienione w załączniku nr 1 do wspomnianego protokołu, a stopień ich zużycia wyniósł ok. 30%. Teren fabryczny obejmował 20 budynków, które organ opisał, podobnie jak urządzenia. Dalej Minister Gospodarki wskazał, że przedsiębiorstwo to nie odniosło wskutek działań wojennych znaczących strat w tym zakresie. Podkreślił, iż będące zespołem różnorodnych praw majątkowych i niemajątkowych, stanowiło zorganizowaną całość w rozumieniu obowiązującego w dacie nacjonalizacji art. 40 § 1 Kodeksu handlowego (rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 27 czerwca 1934 r. (Dz. U. RP Nr 57, poz. 502 ze zm.), dalej K.h., służącą do wykonywania określonej działalności gospodarczej. Art. 6 ust. 1 ustawy nacjonalizacyjnej stanowił, że przedsiębiorstwa przejęte na zasadzie przepisu art. 2 lub art. 3 przechodzą na rzecz państwa lub polskich osób prawnych prawa publicznego w całości wraz z nieruchomym i ruchomym majątkiem i wszelkimi prawami (prawo do firmy, patenty, licencje, znaki towarowe, użytkowe, itp.), wolne jednak od obciążeń i zobowiązań z wyjątkiem zobowiązań o charakterze publiczno-prawnym, zobowiązań na rzecz polskich osób prawnych prawa publicznego, zobowiązań na rzecz osób prawnych, stanowiących własność polskich osób prawnych prawa publicznego, służebności gruntowych oraz zobowiązań, mających swe źródło w stosunku najmu pracy lub odpowiedzialności za czyny niedozwolone. Zgodnie z aktualnie obowiązującym orzecznictwem sądowoadministracyjnym, na własność Państwa przechodziły w myśl ww. art. 6 ust. 1 ustawy nacjonalizacyjnej te składniki, które wskazano w art. 40 § 1 K.h. od pkt 1 do 5, w tym nieruchomości i ruchomości należące do kupca (przedsiębiorcy). Przejęte mienie obejmowało składniki ruchome i nieruchome należące do spółki, które organ szczegółowo przedstawił w motywach decyzji, jak też zmiany własnościowe na przestrzeni minionych lat. W szczególności tereny położone przy ul. [...] w [...], w tym działki nr [...]. Obecnie część z nich skomunalizowano, zaś odnośnie części Wojewoda [...] decyzją z dnia [...] kwietnia 1994 r. orzekł o nabyciu prawa użytkowania wieczystego gruntów stanowiących m.in. działki: nr [...] przez przedsiębiorstwo państwowe Kombinat [...] S.A. Wskutek przekształceń kolejnymi użytkownikami wieczystymi przedmiotowych gruntów byli: Fabryka [...] S.A., "[...]" S.A. oraz [...] Sp. z o.o. sp. Komandytowo-Akcyjna. Aktem notarialnym z dnia [...] maja 2009 r. prawo użytkowania wieczystego części gruntów zostało nabyte przez [...] sp. z o.o. z siedzibą w [...]. Pozostałe parcele wymienione w protokole zdawczo-odbiorczym z dnia [...] maja 1949 r. nie stanowiły własności przedmiotowego przedsiębiorstwa. Wobec powyższego organ nadzoru stwierdził, że [...] został przejęty na własność Państwa, zgodnie z istotą nacjonalizacji, w całości wraz z nieruchomym i ruchomym majątkiem i wszelkimi prawami obejmującymi prawo do firmy, patenty, licencje, znaki towarowe; użytkowe, itp. Przy czym mając na uwadze fakt, iż przedmiotem ocenianej decyzji nacjonalizacyjnej było ww. przedsiębiorstwo, jako całokształt zorganizowanych składników majątkowych i niemajątkowych, uznał organ że składniki te "należały do" przedsiębiorstwa i były wykorzystywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu cytowanych przepisów. W ocenie Ministra Gospodarki nie można przeto stwierdzić, aby przy wydaniu dotychczasowego orzeczenia Ministra Przemysłu i Handlu, w części dotyczącej przejęcia na własność Państwa przedsiębiorstwa [...], zostało rażąco naruszone prawo, w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a.