Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Tamara Dziełakowska Sędziowie: Sędzia NSA Iwona Bogucka Sędzia del. WSA Maciej Busz (spr.) Protokolant starszy asystent sędziego Paweł Konicki po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2019 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej K. D., J. P., K. D., M. D. i T. D. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 września 2018 r. sygn. akt I SA/Wa 451/18 w sprawie ze skargi K. D., J. P., K. D., M. D. i T. D. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] stycznia 2018 r. nr [...] w przedmiocie reformy rolnej 1. uchyla zaskarżony wyrok oraz decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] stycznia 2018 r. nr [...], 2. zasądza od Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz K. D., J. P., K. D., M. D. i T. D. solidarnie kwotę 2000 (dwa tysiące) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
I OSK 289/19
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 28.09.2018r. o sygn. I SA/Wa 451/18 oddalił skargę K. D, J. P., K. D., M. D i T.D na decyzję Ministra [...] z dnia [...] stycznia 2018 r. nr [...]w przedmiocie reformy rolnej.
Wyrok ten wydano w następującym stanie faktycznym i prawnym.
Decyzją [...] z dnia [...] czerwca 2017r. Wojewoda [...], po rozpatrzeniu wniosków K. D., T. D., K. D., M. D. i J. P (dalej jako skarżący) stwierdził, że majątek ziemski "[...]", położony w powiecie [...] o pow. 67,5560 ha podpadał pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej.
W uzasadnieniu decyzji Wojewoda wskazał, że majątek "[...]" nie składał się z dwóch prawnie wyodrębnionych części, stanowiących odrębną własność H. K. oraz odrębną własność jego żony S. K. lecz stanowił jedną nieruchomość. Organ podał, że jedynym dokumentem pozwalającym na ustalenie kto i w jakiej części był właścicielem nieruchomości "[...]" przed dniem [...] września 1939r. jest wypis z właściwej księgi wieczystej, a wobec jego braku (gdyż księga uległa zniszczeniu) uznał za nieudowodnione, że sporny majątek został podzielony i stanowił odrębną własność dwóch różnych osób. W konsekwencji ponieważ majątek ten zawierał ponad 50 ha użytków rolnych podpadał pod działanie przepisów dekretu.
Minister [...] decyzją z dnia [...] stycznia 2018 r. nr [...] utrzymał w mocy w/w decyzję Wojewody [...].
Minister wskazał, że podstawą przejęcia majątku "[...]" był art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. 1945 Nr 3 poz. 13; dalej jako dekret). Pod działanie dekretu podpadały nieruchomości ziemskie stanowiące własność albo współwłasność osób fizycznych lub prawnych, jeżeli ich rozmiar łączny przekraczał bądź 100 ha powierzchni ogólnej, bądź 50 ha użytków rolnych.
Z akt wynika, iż w 1917r. H. K. stał się właścicielem w/w majątku ziemskiego, a w dniu [...] stycznia 1918r. w celu uregulowania stosunków majątkowych pomiędzy nim i przyszłą żoną S. P. zawarł z nią umowę majątkową. Jak stanowi jej § 3 H. K. za sumę 6 tys. marek na nieograniczoną własność przyszłej żony S.P. sprzedał dobra ziemskie o ogólnej powierzchni około sześćdziesiąt dwa morgi i następnie zezwolił na niezwłoczne przepisanie tytułu własności sprzedanych dóbr w wykazie hipotecznym. Według Ministra dokument ten dowodzi, że co do połowy nabytych przez H.K. w 1917r. nieruchomości jedynym właścicielem stała się jego przyszła żona S.P..
Powołując się na ówcześnie obowiązujące przepisy organ rozważał możliwości zmiany umowy przedmałżeńskiej w trakcie trwania małżeństwa ewentualnie obrót nieruchomością i nie wykluczył dokonania takich czynności prawnych podnosząc, że pomiędzy zawarciem związku małżeńskiego w dniu [...] lutego 1918r. a wejściem w życie w dniu 13 września 1944r. dekretu minęło ponad 26 lat. Dlatego organ uznał, że umowa przedmałżeńska z 1918r. nie wykluczała, że H.K. mógł być jedynym właścicielem całej spornej nieruchomości w 1944r. Organ wskazał na inne dokumenty, z których wynikało, iż w dacie wejścia w życie dekretu cały w/w majątek obejmował około 70 ha. Wskazał w szczególności na dowód w postaci "Rozkładu podatku gruntowego dla gminy [...] za lata 1939-1940", w którym w rubryce "Imię i nazwisko podatnika" wskazano H.K, a następnie nad imieniem "H." nadpisano imię "S.", zaś w rubryce "Ilość posiadanej ziemi w ha" przekreślono wpis "69,99", nad którym następnie nadpisano "34,0" i 35.99". Zdaniem Ministra pozwala to przyjąć, iż każde z małżonków opłacało oddzielnie podatek od określonej w dokumencie części nieruchomości. Jednak fakt ten nie może przesądzać o podziale prawnym nieruchomości gdyż zgodnie z art. 7 ust. 2 dekretu Prezydenta RP z dnia 4 listopada 1936r. o zmianie przepisów o państwowym podatku gruntowym (Dz.U. Z 1936R. Nr 85, poz. 593 z późn. zm.) ustalano odrębny wymiar podatku dla tych współwłaścicieli posiadłości ziemskich, którzy samodzielnie gospodarowali na faktycznie wydzielonej części nieruchomości. Wydzielenie części nieruchomości do samodzielnego gospodarowania było podziałem quoad usum, na skutek którego każdy ze współwłaścicieli obejmował część nieruchomości w samodzielne posiadanie, jednakże w sensie prawnym nieruchomość pozostawała nadal współwłasnością kilku osób. Organ wskazał też na dokument pochodzący z "Księgi kontroli regulacji hipotek powiatu [...] Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego [...]Wydziału Prawnego Oddziału regulacji hipotek", gdzie w rubryce przy nazwie jednostki hipotecznej [...] o obszarze 70,21 ha jako jedynego właściciela wskazano H.K.. Również szkic projektowanego podziału majątku [...] wykonany w dniach [...] marca 1945r. i na którym widnieją podpisy przedstawicieli ówczesnych organów administracji, którzy go zatwierdzili - obejmuje całe 70.21 ha bez podziału na dwa różne gospodarstwa.