Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska Sędziowie: Sędzia NSA Teresa Zyglewska Sędzia del. WSA Mariusz Kotulski (spr.) Protokolant starszy asystent sędziego A.R. po rozpoznaniu w dniu 15 lutego 2019 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej J.B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 maja 2016 r. sygn. akt I SA/Wa 1686/15 w sprawie ze skargi J.B. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] sierpnia 2015 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji oddala skargę kasacyjną
Wyrokiem z dnia 18 maja 2016 r. sygn. akt I SA/Wa 1686/15 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę J.B. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] sierpnia 2015 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji.
U podstaw rozstrzygnięcia Sądu I instancji legły następujące ustalenia faktyczne oraz ocena prawna.
Wnioskiem z dnia [...] maja 2013 r. J.B. wystąpił do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, dalej jako "Minister", o stwierdzenie nieważności decyzji Naczelnika Miasta i Gminy w [...], dalej jako "Naczelnik", z dnia [...] grudnia 1980 r.
Decyzją z dnia [...] listopada 2014 r., nr [...], Minister odmówił stwierdzenia nieważności decyzji Naczelnika z dnia [...] grudnia 1980 r., znak: [...], o przejęciu na własność Skarbu Państwa udziału wynoszącego 1/2 w gospodarstwie rolnym (bez budynków) położonym we wsi J. składającym się z działek ewidencyjnych o numerach: [...][...][...][...][...].
W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia organ I instancji przywołał treść stanowiącego materialną podstawę prawną decyzji z [...] grudnia 1980 r. art. 45 ustawy z 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140), dalej jako "u.z.e.r.". Organ stwierdził, iż spełnione są dwa warunki z art. 14 u.z.e.r., gdyż w aktach archiwalnych znajduje się wniosek F.K. z dnia [...] kwietnia 1980 r. o przejęcie na własność Skarbu Państwa gospodarstwa rolnego. Natomiast istniejący następca posiadający kwalifikacje, a zarazem współwłaściciel udziału w gospodarstwie - J.B. - odmówił przejęcia tego gospodarstwa, co potwierdzało jego oświadczenie znajdujące się w aktach sprawy. Również oświadczenia potencjalnych następców F.K. potwierdzały, iż nie posiadali oni kwalifikacji do prowadzenia gospodarstwa, odmówili jego przejęcia bądź nie spełniali przesłanki wieku określonej w art. 75 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy.
Ponadto w ocenie organu każdy ze współwłaścicieli mógł swobodnie rozporządzać swoim udziałem, co też uczynił F.K. składając wniosek o przejęcie udziału w gospodarstwie. J.B. posiadał jedynie interes faktyczny a nie prawny w byciu stroną postępowania zakończonego decyzją o przejęciu. W konsekwencji, organ nie dopatrzył się rażącego naruszenia prawa w braku doręczenia J.B. decyzji z [...] grudnia 1980 r. Co więcej J.B. posiadał wiedzę na temat toczącego się postępowania, gdyż brał w nim udział jako potencjalny następca rolnika.
Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy złożył J.B., a decyzją z dnia [...] sierpnia 2015 r., nr [...] Minister utrzymał w mocy własną decyzję z [...] listopada 2014 r. uznając, iż decyzja z [...] grudnia 1980 r. nie narusza prawa w sposób rażący, co oznacza brak podstaw do stwierdzenie jej nieważności.
J.B. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, dalej również jako "WSA", który wskazanym na wstępie wyrokiem ją oddalił.
Sąd I instancji podkreślił, że kontrola w przedmiotowej sprawie dotyczy decyzji administracyjnej wydanej w jednym z nadzwyczajnych trybów wzruszenia ostatecznej decyzji administracyjnej, tj. w trybie przewidzianym w art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Sąd ten wskazał, że przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji określone są enumeratywnie w art. 156 § 1 k.p.a. Przy czym stwierdzenie nieważności decyzji może mieć miejsce tylko, gdy decyzja w sposób niewątpliwy dotknięta jest przynajmniej jedną z wad wymienionych w art. 156 § 1 k.p.a. Nie każdy (nawet uzasadniony) zarzut naruszenia prawa może być skuteczną podstawą wzruszenia decyzji w tym trybie. Podstawowe znaczenie w niniejszej sprawie miało ustalenie, czy decyzja Naczelnika z [...] grudnia 1980 r., w sposób oczywisty naruszała w chwili jej wydania przepis prawa stanowiący podstawę jej wydania. Kontrolowana w postępowaniu nadzorczym decyzja została wydana na podstawie art. 45 u.z.e.r. W ślad za organami, WSA wskazał, że przejęcie gospodarstwa rolnego na własność Państwa w powołanym trybie było możliwe w przypadku łącznego ziszczenia się następujących warunków: (1) złożenia przez rolnika stosownego wniosku dotyczącego przejęcia jego gospodarstwa oraz (2) alternatywnego zaistnienia jednej z trzech okoliczności: braku następców rolnika bądź niespełniania przez następcę/następców rolnika warunków do przejęcia gospodarstwa ewentualnie odmowy przez następcę/następców rolnika przejęcia tego gospodarstwa. Otóż w aktach sprawy znajduje się wniosek F.K. z dnia [...] kwietnia 1980 r. o przejęcie na własność Skarbu Państwa jego gospodarstwa rolnego bez zabudowań. Wobec tego, spełniony został wymagany przepisami ustawy z 27 października 1977 r. pierwszy z dwóch warunków przejęcia gospodarstwa na własność Państwa w trybie art. 45 u.z.e.r. W ocenie WSA analiza akt archiwalnych potwierdzała też, iż w sprawie spełniony został drugi warunek zawarty w art. 45 u.z.e.r., to jest warunek dotyczący następców rolnika. W aktach archiwalnych znajdują się bowiem oświadczenia potencjalnych następców rolnika (I.Z., B.K., M.B. i J.B.), z których jednoznacznie wynika, iż osoby te nie wyrażały zgody na przejęcie gospodarstwa rolnego. Takiej zgody nie wyraził w sposób wyraźny również skarżący, co potwierdza jego oświadczenie z [...] listopada 1980 r. WSA uznał, że wprawdzie na oświadczeniu skarżącego o braku zgody na przejęcie gospodarstwa widnieje jednocześnie jego odręczna adnotacja, że zamierza on nabyć od Skarbu Państwa grunty przekazane przez F.K., to jednak treść innych dokumentów archiwalnych przemawia za tym, iż wyrażony w oświadczeniu z [...] listopada 1980 r. brak zgody skarżącego na przejęcie gospodarstwa i jednoczesna deklaracja zamiaru nabycia tych gruntów mogły być podyktowane planami zawodowymi J.B. Wobec powyższego WSA doszedł do wniosku, że zebrana w aktach sprawy dokumentacja archiwalna pozwalała na ustalenie, iż spełnione zostały wszystkie przesłanki do przejęcia przedmiotowego gospodarstwa rolnego na własność Skarbu Państwa w trybie przepisów u.z.e.r. Prawidłowo zatem uznał organ nadzoru, iż decyzja z [...] grudnia 1980 r. została wydana zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i brak jest podstaw do stwierdzenia jej nieważności.