Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jan Paweł Tarno (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Joanna Runge-Lissowska Sędzia del. WSA Mirosław Gdesz Protokolant st. asystent sędziego Dorota Chromicka po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2015 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej [...] S.A. z siedzibą w W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 kwietnia 2014 r., sygn. akt II SA/Wa 1488/13 w sprawie ze skargi [...] S.A. z siedzibą w W. na akt administracyjny Dyrektora Archiwum Państwowego m.st. Warszawy z dnia [...] kwietnia 2013 r., nr [...] w przedmiocie nałożenia obowiązku zorganizowania i prowadzenia archiwum zakładowego oddala skargę kasacyjną.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi wyrokiem z 11 kwietnia 2014 r., II SA/Wa 1488/13 oddalił skargę [...] S.A. z siedzibą w Warszawie na akt administracyjny Dyrektora Archiwum Państwowego m. st. Warszawy z [...] kwietnia 2013 r., nr [...] w sprawie nałożenia obowiązku zorganizowania i prowadzenia archiwum zakładowego.
W uzasadnieniu Sąd podniósł, że zgodnie z art. 1 ustawy z 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U. z 2011 r. Nr 123, poz. 698 ze zm.) materiałami archiwalnymi wchodzącymi do narodowego zasobu archiwalnego zwanymi dalej: "materiałami archiwalnymi" są wszelkiego rodzaju akta i dokumenty, korespondencja, dokumentacja finansowa, techniczna i statystyczna, mapy i plany, fotografie, filmy i mikrofilmy, nagrania dźwiękowe i wideofonowe, dokumenty elektroniczne w rozumieniu przepisów ustawy z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2014 r. poz. 1114) oraz inna dokumentacja, bez względu na sposób jej wytworzenia, mająca znaczenie jako źródło o wartości historycznej o działalności Państwa Polskiego, jego poszczególnych organów i innych państwowych jednostek organizacyjnych oraz jego stosunkach z innymi państwami, o rozwoju życia społecznego i gospodarczego, o działalności organizacji o charakterze politycznym, społecznym i gospodarczym, zawodowym i wyznaniowym, o organizacji i rozwoju nauki, kultury i sztuki, a także o działalności jednostek samorządu terytorialnego i innych samorządowych jednostek organizacyjnych - powstała w przeszłości i powstająca współcześnie.
Z kolei zgodnie z art. 15 ust. 1 o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, państwowy zasób archiwalny tworzą materiały archiwalne powstałe i powstające w wyniku działalności: (1) organów państwowych oraz innych państwowych jednostek organizacyjnych, (1a) organów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych samorządowych jednostek organizacyjnych, (2) obcych organów władzy i administracji państwowej i innych organów, jednostek organizacyjnych i organizacji, związków wyznaniowych, a także okupacyjnych jednostek wojskowych, jeżeli materiały te znajdują się w Rzeczypospolitej Polskiej. Zaś przepis art. 33 ww. ustawy stanowi w ust. 1, że archiwa zakładowe tworzy się w państwowych jednostkach organizacyjnych oraz w jednostkach samorządu terytorialnego i innych samorządowych jednostkach organizacyjnych, w których powstają materiały archiwalne. Jednostki, w których tworzy się archiwa zakładowe ustala: (1) w odniesieniu do jednostek obejmujących działalnością obszar całego Państwa - Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych, (2) w odniesieniu do innych jednostek - dyrektor właściwego archiwum państwowego (ust. 3).
Pojęcie "państwowe jednostki organizacyjne" czy też "samorządowe jednostki organizacyjne", którymi posłużył się ustawodawca, nie zostało zdefiniowane w ustawie o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach. Jednakże pojęcie "jednostki organizacyjnej" funkcjonuje w obrocie prawnym przede wszystkim z racji jego ustawowego określenia w art. 33 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.). W myśl tego przepisu osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Przepis ten znajduje odzwierciedlenie w powszechnie panującym w doktrynie prawnej poglądzie, że pojęcie "jednostka organizacyjna" jest pojęciem nadrzędnym w stosunku do pojęcia "osoba prawna" i każda osoba prawna jest jednostką organizacyjną (por. Z Radwański, Prawo cywilne - część ogólna, Warszawa 2005 r., s. 182). Zdaniem Sądu, użyte w art. 33 ust. 1 ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach pojęcie "jednostka organizacyjna" (państwowa i samorządowa) obejmuje zarówno jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, tj. spółki prawa handlowego, jak i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Oznacza to, że w przypadku powstawania w nich materiałów archiwalnych wchodzących do państwowego zasobu archiwalnego podmioty te mają obowiązek tworzenia i prowadzenia archiwum zakładowego.