Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący sędzia NSA Izabella Kulig-Maciszewska, Sędzia NSA Joanna Banasiewicz, Sędzia NSA Jan Paweł Tarno (spr.), Protokolant starszy asystent sędziego Ewa Dubiel, po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2016r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Fundacji "[...]" od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 kwietnia 2015 r. sygn. akt II SA/Wa 1696/14 w sprawie ze skargi Fundacji "[...]" na akt Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia [...] maja 2014 r. nr [...] w przedmiocie odmowy uchylenia aktu 1. oddala skargę kasacyjną; 2. oddala wniosek Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych o zwrot kosztów postępowania kasacyjnego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 13 kwietnia 2015 r. , II SA/Wa 1696/14 oddalił skargę Fundacji F. na akt Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z [...] maja 2014 r. nr [...] w przedmiocie odmowy uchylenia aktu w sprawie zorganizowania i prowadzenia archiwum zakładowego. W uzasadnieniu Sąd podniósł, że art. 33 ustawy z 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U. Nr 171, poz. 1396 ze zm. - dalej "ustawa archiwalna"), który stanowi podstawę materialnoprawną wydanego w niniejszej sprawie aktu, wskazuje, iż: "archiwa zakładowe tworzy się w państwowych jednostkach organizacyjnych oraz w jednostkach samorządu terytorialnego i innych samorządowych jednostkach organizacyjnych, w których powstają materiały archiwalne" (ust. 1). "Jednostki, w których tworzy się archiwa zakładowe, ustala: 1) w odniesieniu do jednostek obejmujących działalnością obszar całego Państwa - Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych; 2) w odniesieniu do innych jednostek - dyrektor właściwego archiwum państwowego" (ust. 3).
Ustawa archiwalna nie określa formy prawnej "tworzenia" archiwum zakładowego i "ustalania" jednostki, w których takie archiwum ma być utworzone. Zdaniem składu orzekającego, tworzenie archiwum zakładowego i ustalenie przez właściwy organ jednostki, w której takie archiwum ma funkcjonować jest aktem administracyjnym w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. Tak jak decyzja czy postanowienie są kierowane do określonych podmiotów, tak akt lub czynność, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4, są kierowane przez organ administracji publicznej również do określonych podmiotów, albowiem wolą ustawodawcy było objęcie kontrolą sądu administracyjnego tych prawnych form działania administracji publicznej, które i są podejmowane przez organy w stosunku do podmiotów administrowanych w sprawach, dla których załatwienia nie jest przewidziana forma decyzji lub postanowienia administracyjnego. Akt lub czynność podejmowane są w sprawie indywidualnej w tym znaczeniu, że jej przedmiotem jest określony i zindywidualizowany stosunek administracyjny, którego źródłem jest przepis prawa powszechnie obowiązującego. Prowadzi to do wniosku, że o akcie lub czynności w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a., na który może być wniesiona skarga do sądu administracyjnego, można mówić wówczas, gdy akt (czynność) podjęty jest w sprawie indywidualnej, skierowany jest do oznaczonego podmiotu administrowanego, dotyczy uprawnienia lub obowiązku tego podmiotu, samo zaś uprawnienie lub obowiązek, którego akt (czynność) dotyczy, jest określone w przepisie prawa powszechnie obowiązującego.
W myśl art. 1 ustawy archiwalnej: "Materiałami archiwalnymi wchodzącymi do narodowego zasobu archiwalnego, zwanymi dalej "materiałami archiwalnymi", są wszelkiego rodzaju akta i dokumenty, korespondencja, dokumentacja finansowa, techniczna i statystyczna, mapy i plany, fotografie, filmy i mikrofilmy, nagrania dźwiękowe i wideofonowe, dokumenty elektroniczne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. Nr 64, poz. 565 ze zm.) oraz inna dokumentacja, bez względu na sposób jej wytworzenia, mająca znaczenie jako źródło informacji o wartości historycznej o działalności Państwa Polskiego, jego poszczególnych organów i innych państwowych jednostek organizacyjnych oraz o jego stosunkach z innymi państwami, o rozwoju życia społecznego i gospodarczego, o działalności organizacji o charakterze politycznym, społecznym i gospodarczym, zawodowym i wyznaniowym, o organizacji i rozwoju nauki, kultury i sztuki, a także o działalności jednostek samorządu terytorialnego i innych samorządowych jednostek organizacyjnych - powstała w przeszłości i powstająca współcześnie". W powołanym przepisie ustawodawca posłużył się bardzo szerokim sformułowaniem - "działalność Państwa Polskiego". Stąd należy wywodzić, że intencją twórcy omawianej ustawy było odniesienie się do wszelkich przejawów aktywności Państwa Polskiego, w zakresie przedmiotu określonego w ustawie archiwalnej. Uzasadniona jest więc konkluzja, że przedmiotem omawianego aktu prawnego ustawodawca uczynił wszystkie efekty działań dokonywanych przez szeroko definiowane Państwo Polskie. W ocenie Sądu, tak szeroka definicja - "działalność Państwa Polskiego" - jaką posłużył się ustawodawca tworząc art. 1 ustawy archiwalnej, jak też dodatkowe wskazanie na materię efektów działań podejmowanych przez poszczególne organy Państwa, jak też przez inne państwowe jednostki organizacyjne uzasadniają tezę, że odkodowywania pozostałych zwrotów użytych w omawianym przepisie, w tym m.in. zwrotu - "państwowa jednostka organizacyjna" - również należy dokonywać w sposób rozszerzający, a nie zawężający. Taka wykładnia pozostaje w zgodzie z intencją ustawodawcy, wprost sformułowaną w powyższym przepisie. Nadto wykładnię taką uzasadnia zasada racjonalizmu ustawodawcy. Nie sposób bowiem zakładać, aby racjonalny ustawodawca chciał osiągnąć równocześnie dwa sprzeczne ze sobą cele, tj. aby chciał odnieść się do jak najszerszego kręgu przedmiotowego, ograniczając jednocześnie ten krąg. Takie działanie byłoby sprzeczne z zasadą prawidłowej legislacji, ale również przeczyłoby zasadom logiki.