Jednostka samorządu terytorialnego jest stroną postępowania nadzwyczajnego (art. 28 k.p.a.) prowadzonego przez organ wyższego stopnia w przedmiocie decyzji ostatecznej organu tej jednostki, jeżeli postępowanie to dotyczy jej interesu prawnego i zostało wszczęte z inicjatywy legitymowanego podmiotu.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Irena Kamińska (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Jan Paweł Tarno Sędzia del. WSA Mirosław Gdesz Protokolant asystent sędziego Aleksander Jakubowski po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2015 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skarg kasacyjnych Gminy D. oraz Z.N., B.N., A.R. i R.K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 26 czerwca 2013 r. sygn. akt IV SA/Po 397/13 w sprawie ze skargi Z.N., B.N., A.R. i R.K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Poznaniu z dnia 14 stycznia 2013 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie zatwierdzenia projektu podziału nieruchomości 1. uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę; 2. oddala skargę kasacyjną Z.N., B.N., A.R. i R.K.; 3. zasądza od Z.N., B.N., A.R. i R.K. solidarnie na rzecz Gminy D. kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Wójt Gminy D. decyzją z dnia 10 lipca 2002 r. nr [...] na wniosek Z. i Z. N. zatwierdził projekt podziału stanowiącej ich współwłasność nieruchomości położonej w miejscowości D., gmina D. oznaczonej jako działka nr [...] w ten sposób, że:
1) wydzielił działki nr [...] z przeznaczeniem pod tereny zabudowy mieszkaniowej,
2) wydzielił działki [...] z przeznaczeniem pod drogi publiczne, które przeszły nieodpłatnie na rzecz Gminy D. w zamian za zwolnienie z opłaty adiacenckiej zgodnie z porozumieniem z dnia 20 marca 2001 r.
Pismem z dnia 15 listopada 2011 r. Z. i B. N., A. R. i R. K. zarzucili, że Wójt w sposób nieuprawniony orzekł o nieodpłatnym przejściu ww. działek na rzecz Gminy. Ponadto wskazali, że Z. N. zmarł w 1996 r., a jego spadkobiercami są wyżej wymienieni.
Po nieudanych negocjacjach dotyczących wypłaty przez Gminę odszkodowania spadkobiercom Z.N. za działki nr [...], w dniu 15 czerwca 2012 r. w/w spadkobiercy (skarżący) wnieśli o stwierdzenie nieważności w/w decyzji podziałowej z dnia 10 lipca 2012r.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. decyzją z dnia 17 września 2012r., nr [...] stwierdziło nieważność decyzji Wójta Gminy D. z dnia 10 lipca 2002r. nr [...].
W uzasadnieniu Kolegium powołało się na art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. i wskazało, że zaskarżona decyzja została wydana z rażącym naruszeniem prawa, gdyż w chwili jej wydania jedna z osób nią objętych już nie żyła. Wniosek o podział nieruchomości złożyła sama Z. N., a Z. N. już w tym momencie nie żył. Jako osoba zmarła nie mógł on być stroną postępowania. Zdaniem SKO podział nieruchomości jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu, a więc wymagał wspólnego działania wszystkich współwłaścicieli. W tej sytuacji organ nie mógł prowadzić postępowania podziałowego na wniosek tylko jednego ze współwłaścicieli, a decyzji adresować do osoby już nie żyjącej. Kolegium wskazało, że postępowanie podziałowe pomimo śmierci strony powinno się toczyć dalej, lecz z udziałem spadkobierców lub kuratora masy spadkowej. Jednakże udział tych osób w postępowaniu podziałowym pominięto, zatem wydanie rozstrzygnięcia dotyczącego sytuacji prawnej osoby, która zmarła, uznać należało za rażące naruszenie prawa stanowiące podstawę do stwierdzenia nieważności orzeczenia administracyjnego. Kolegium podkreśliło, że wprawdzie Kodeks postępowania administracyjnego nie zawiera przepisu stanowiącego, że osoba zmarła nie może być stroną w sprawie, jednakże wynika to z samej konstrukcji pojęcia strony i jej zdolności prawnej. Zdolność prawna osoby fizycznej ustaje z chwilą jej śmierci. Konsekwencją utraty zdolności prawnej jest to, że w stosunku do osoby zmarłej nie można wszcząć i prowadzić postępowania administracyjnego. Orzeczenie wydane w takiej sytuacji rażąco narusza prawo i jako takie powinno być wyeliminowane z obrotu prawnego.
Wójt Gminy D. w ustawowym terminie złożył wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy. Wniósł on o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i ponowne rozpoznanie sprawy oraz - w związku z tym - orzeczenie co do istoty sprawy poprzez stwierdzenie wydania decyzji Wójta Gminy D. z dnia 10 lipca 2002 r. nr [...] z naruszeniem prawa. Wójt zarzucił zaskarżonej decyzji: