Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Ewa Dzbeńska, Sędzia NSA Anna Lech, Sędzia del. WSA Beata Jezielska (spr.), Protokolant starszy asystent sędziego Maciej Kozłowski, po rozpoznaniu w dniu 13 kwietnia 2012 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Zamościu od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 13 lipca 2011 r. sygn. akt II SA/Lu 394/11 w sprawie ze skargi T. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Zamościu z dnia [...] kwietnia 2011 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego oddala skargę kasacyjną
Wyrokiem z dnia 13 lipca 2011r. (Sygn. akt II SA/Lu 394/11) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie uchylił decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Zamościu z dnia [...] kwietnia 2011r. w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego. Wyrok ten zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym:
Decyzją z dnia [...] marca 2011 r. wydaną z upoważnienia Wójta Gminy Zamość odmówiono T. P. przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu niepodjęcia lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad ojcem M. P., wskazując iż ojciec wnioskodawcy - M. P. pozostaje w związku małżeńskim. Na skutek wniesionego odwołania decyzją z dnia [...] kwietnia 2011r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zamościu utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji, wyjaśniając, iż pozostawanie osoby objętej opieką w związku małżeńskim nie stanowi podstawy odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, jeśli są spełnione łącznie wszystkie przesłanki, o których mowa w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Jednakże w ocenie organu odwoławczego T. P. świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje z uwagi na to, iż posiada gospodarstwo rolne i jest objęty ubezpieczeniem w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Prowadzenie gospodarstwa rolnego jest równoznaczne z niespełnieniem warunku rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.
Na powyższą decyzję skargę wniósł T. P., podnosząc iż jest ona krzywdzącą. Wyjaśnił, iż prowadzenie gospodarstwa rolnego o powierzchni 5,35 ha nie wymaga dużo czasu i w związku z tym nie koliduje ze sprawowaniem opieki nad ojcem.
W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zamościu wniosło o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.
Uwzględniając skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazał, iż materialnoprawną podstawę kontrolowanego przez sąd rozstrzygnięcia stanowi art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, zgodnie z którym świadczenie pielęgnacyjne przysługuje: 1) matce albo ojcu, 2) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59, ze zm.) ciąży obowiązek alimentacyjny, 3) opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. W myśl art. 17 ust. 5 cytowanej wyżej ustawy, świadczenie to nie przysługuje, jeżeli 1) osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego; 2) osoba wymagająca opieki: a) pozostaje w związku małżeńskim, b) została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej z dzieckiem, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu, z wyjątkiem zakładów opieki zdrowotnej; 3) osoba w rodzinie ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury na to dziecko; 4) osoba w rodzinie ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, albo do świadczenia pielęgnacyjnego na to lub na inne dziecko w rodzinie; 5) na osobę wymagającą opieki członek rodziny jest uprawniony za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej. Podniesiono, iż z mocy art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, na wnioskodawcy T. P. ciąży obowiązek alimentacyjny wobec ojca M. P., który legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, wydanym przez Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Zamościu. Wskazano, iż skarżący mieszka z rodzicami - M. i M. P. w miejscowości J., gdzie prowadzi gospodarstwo rolne, które stanowi jedyne źródło jego dochodu. Podniesiono, iż wprawdzie M. P. pozostaje w związku małżeńskim, jednak po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lipca 2008 r. (P 27/07, OTK-A 2008/6/107, Dz. U. Nr 138, poz. 872) sądy administracyjny przyjęły prokonstytucyjną wykładnię art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, zgodnie z którą okoliczność ta sama przez się nie stanowi negatywnej przesłanki przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, na co zwrócił uwagę organ odwoławczy w niniejszej sprawie. Sąd nie podzielił jednak stanowiska Kolegium, zgodnie z którym prowadzenie przez wnioskodawcę gospodarstwa rolnego jest równoznaczne z niespełnieniem warunku rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, co wyklucza przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Wskazano, iż zgodnie z art. 3 pkt 22 ustawy ilekroć w ustawie jest mowa o zatrudnieniu lub innej pracy zarobkowej, oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Odnosząc powyższe do treści art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, w którym mowa o "niepodejmowaniu lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej", stwierdzono iż świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje tym osobom, które wykonują pracę na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonują pracę lub świadczą usługi na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo są członkami rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą. Wśród wskazanych w art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych rodzajów aktywności zawodowej ustawodawca nie zamieścił prowadzenia gospodarstwa rolnego, co uprawnia do konkluzji, iż w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych nie stanowi ono ani zatrudnienia, ani innej pracy zarobkowej. Prowadzenie gospodarstwa rolnego stanowi zatem rodzaj aktywności obojętnej z punktu widzenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Skoro zaś ustawodawca nie wymienił prowadzenia gospodarstwa rolnego w normie zawierającej definicję zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, to w ocenie Sądu organ nie miał podstaw, by uznać je za zatrudnienie lub inną pracę zarobkową w świetle uregulowań ustawy o świadczeniach rodzinnych, nawet jeżeli stanowi ono jedyne źródło dochodu osoby ubiegającej się o świadczenie pielęgnacyjne. W związku z tym wskazano, iż jeżeli wymieniona w art. 17 ust. 1 pkt 1 - 3 ustawy osoba prowadzi gospodarstwo rolne, a nie podejmuje albo rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w rozumieniu art. 3 pkt 22 ustawy w celu sprawowania opieki nad osobą, o której mowa w art. 17 ust. 1 ustawy, to istnieje podstawa do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, o ile oczywiście nie zachodzą negatywne przesłanki przyznania tego świadczenia wskazane w art. 17 ust. 5 ustawy. Zatem błędne uznanie przez organ odwoławczy, iż prowadzenie gospodarstwa rolnego wyłącza przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu niepodjęcia lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej stanowi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy i dlatego Sąd uchylił zaskarżoną decyzję na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Wskazano przy tym, iż przy ponownym rozpoznaniu sprawy organ winien dokonać oceny stanu faktycznego, mając na uwadze przedstawioną wyżej wykładnię prawa, a w razie konieczności poczynić dodatkowe ustalenia mające na celu wyjaśnienie, czy skarżący spełnia przesłanki otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego.