Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska Sędziowie: Sędzia NSA Małgorzata Pocztarek Sędzia del. WSA Marian Wolanin (spr.) Protokolant starszy sekretarz sądowy Magdalena Błaszczyk po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2017r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A.Z. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 maja 2014 r. sygn. akt II SA/Wa 283/14 w sprawie ze skargi A.Z. na postanowienie Ministra Sprawiedliwości z dnia [...] grudnia 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji dotyczącej wypłaty części uposażenia oddala skargę kasacyjną
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 maja 2014 r., sygn. akt II SA/Wa 283/14, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę A. Z. na postanowienie Ministra Sprawiedliwości z dnia [...] grudnia 2013 r., Nr [...], w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji dotyczącej wypłaty części uposażenia.
W uzasadnieniu wyroku wskazano, że wnioskiem z dnia [...] lipca 2010 r. A. Z. wystąpił do Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w O. o stwierdzenie nieważności decyzji Dyrektora Aresztu Śledczego w B. z dnia [...] lutego 2009 r., Nr [...], dotyczącej wypłaty części uposażenia, której wypłata została zawieszona na skutek zawieszenia zainteresowanego w czynnościach służbowych w okresie od dnia 21 listopada 2008 r. do dnia 20 lutego 2009 r. Decyzją z dnia [...] września 2010 r. Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w O. odmówił stwierdzenia nieważności decyzji Dyrektora Aresztu Śledczego w B. z dnia [...] lutego 2009 r. wskazując, że przedmiotowa decyzja została poddana kontroli instancyjnej, w wyniku której Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w O. decyzją z dnia [...] kwietnia 2009 r. utrzymał ją w mocy, a następnie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie wyrokiem z dnia 15 lipca 2009 r., sygn. akt II SA/Ol 573/09 oddalił skargę A. Z. na tę decyzję, a Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 13 maja 2010 r., sygn. I OSK 1544/09, oddalił skargę kasacyjną od powołanego wyroku Sądu pierwszej instancji. Po rozpoznaniu odwołania A. Z., Dyrektor Generalny Służby Więziennej w W. decyzją z dnia [...] stycznia 2011 r. utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji z dnia [...] września 2010 r., ale Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, wyrokiem z dnia 20 września 2011 r., sygn. akt II SA/Wa 566/11, uchylił decyzje organów obu instancji wskazując, że skoro decyzja z dnia [...] lutego 2009 r. została utrzymana w mocy decyzją Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w O. z dnia [...] kwietnia 2009 r., to postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nieważności zainicjowane przez skarżącego powinno obejmować obie decyzje, co nie pozostaje bez wpływu na właściwość organu. Jeżeli zaś Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie wyrokiem z dnia 15 lipca 2009 r., sygn. akt II SA/Ol 573/09, oddalił skargę A. Z., to w kwestii rozstrzygnięcia w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji zastosowanie znajduje uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 grudnia 2009 r., sygn. akt I OPS 6/09, w której uznano, że żądanie stwierdzenia nieważności decyzji, na którą skargę oddalono prawomocnym wyrokiem sądu administracyjnego, powinno zostać załatwione poprzez wydanie decyzji o odmowie wszczęcia postępowania w trybie art. 157 § 3 kpa.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w O. decyzją z dnia [...] stycznia 2012 r. odmówił wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Dyrektora Aresztu Śledczego w B. z dnia [...] lutego 2009 r., wskazując, że była ona poddana kontroli instancyjnej, w wyniku której Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w O. decyzją z dnia [...] kwietnia 2009 r. utrzymał ją w mocy, następnie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie wyrokiem z dnia 15 lipca 2009 r., sygn. akt II SA/Ol 573/09, oddalił skargę A. Z. na tę decyzję, a Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 13 maja 2010 r., sygn. I OSK 1544/09, oddalił skargę kasacyjną od wyroku Sądu pierwszej instancji. Po rozpoznaniu odwołania A. Z., Dyrektor Generalny Służby Więziennej decyzją z dnia [...] kwietnia 2012 r., uchylił decyzję organu pierwszej instancji z dnia [...] stycznia 2012 r. wskazując, że organ powołał się na art. 157 § 3 kpa, który został uchylony z dniem 11 kwietnia 2011 r. ustawą z dnia 3 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2011 r. Nr 6, poz. 18). Organ pierwszej instancji rozstrzygnął zatem wniosek strony w niewłaściwej formie. W ocenie organu odwoławczego, w sprawie powinno być wydane postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Organ odwoławczy stwierdził, że rozstrzygając niniejszą sprawę w formie decyzji nie może jednocześnie w tym samym akcie orzec, zgodnie z art. 138 § 1 pkt 2 kpa, co do istoty sprawy, bowiem wymaga to zgodnie z art. 61a kpa, wydania przez organ odrębnego postanowienia. W dniu [...] maja 2012 r. Dyrektor Generalny Służby Więziennej wydał, na podstawie art. 138 § 1 pkt 2, art. 61a i art. 156 § 1 kpa, postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Dyrektora Aresztu Śledczego w B. z dnia [...] lutego 2009 r. W wyniku rozpatrzenia skargi złożonej przez A. Z., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, wyrokiem z dnia 18 grudnia 2012 r., sygn. akt II SA/Wa 988/12, stwierdził nieważność decyzji Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia [...] kwietnia 2012 r. i poprzedzającej ją decyzji Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w O. z dnia [...] stycznia 2012 r. oraz stwierdził nieważność postanowienia Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia [...] maja 2012 r. wskazując, że jeżeli wniosek o stwierdzenie nieważności dotyczy decyzji organu pierwszej instancji, podczas gdy sprawa była zakończona decyzją ostateczną w drugiej instancji, to wniosek taki powinien być z urzędu potraktowany przez organ jako wniosek o wszczęcie postępowania nieważnościowego w sprawie zakończonej decyzją organu odwoławczego. Organ powinien był zatem z urzędu potraktować wniosek skarżącego z dnia [...] lipca 2010 r., jako wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia [...] lutego 2009 r. i utrzymującej ją w mocy decyzji z dnia [...] kwietnia 2009 r. Dopiero takie założenie prowadzi do prawidłowego ustalenia, według reguł określonych w art. 157 § 1 kpa, organu właściwego do rozpoznania przedmiotowego wniosku. W niniejszej sprawie odwołanie od decyzji Dyrektora Aresztu Śledczego rozpoznał wyższy przełożony, tj. Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej, zatem organem właściwym do rozpoznania wniosku skarżącego o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia [...] lutego 2009 r. i decyzji z dnia [...] kwietnia 2009 r. był Dyrektor Generalny Służby Więziennej jako organ pierwszej instancji, od decyzji którego przysługiwało stronie odwołanie do Ministra Sprawiedliwości. Tymczasem w niniejszej sprawie decyzję w pierwszej instancji wydał Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej, a następnie po rozpoznaniu odwołania, decyzję w drugiej instancji wydał Dyrektor Generalny Służby Więziennej. Takie działanie organu wypełnia zatem przesłankę z art. 156 § 1 pkt 1 kpa i stanowi podstawę do stwierdzenia nieważności decyzji organów obu instancji. Ponadto, treść postanowienia Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia [...] maja 2012 r. nie mieści się w katalogu rozstrzygnięć organu odwoławczego, określonym w art. 138 kpa, dlatego również podlegało stwierdzeniu nieważności.