Dnia 3 sierpnia 2022 roku Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Maciej Dybowski Sędziowie: sędzia NSA Monika Nowicka sędzia del. WSA Arkadiusz Blewązka (spr.) po rozpoznaniu w dniu 3 sierpnia 2022 roku na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Z.K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 grudnia 2018 r., sygn. akt I SA/Wa 1406/18 w sprawie ze skargi Z.K. na decyzję Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia [...] maja 2018 r., nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności orzeczenia 1. uchyla zaskarżony wyrok, zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Ministra Rozwoju i Finansów z dnia [...] maja 2017 r., nr [...]; 2. zasądza od Ministra Rozwoju i Technologii na rzecz Z.K. kwotę 1.300,00 (tysiąc trzysta) PLN tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Wyrokiem z dnia 7 grudnia 2018 r., I SA/Wa 1406/18 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Z. K. na decyzję Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia [...] maja 2018 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania administracyjnego.
W uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd I instancji wskazał, iż decyzją z dnia [...] maja 2017 r. nr [...] Minister Rozwoju i Finansów, po rozpatrzeniu wniosku Z.K. z dnia [...] kwietnia 2016 r., na podstawie art. 105 § 1 w zw. z art. 104 § 1 oraz art. 28 k.p.a. umorzył w całości postępowanie administracyjne w sprawie stwierdzenia nieważności orzeczenia nr [...] Ministra Przemysłu i Handlu z dnia [...] lutego 1948 r. o przejęciu przedsiębiorstw na własność Państwa, w części dotyczącej przedsiębiorstwa pn. [...] J. B. i D. B. - K., ul. F. [...]. W uzasadnieniu tej decyzji organ stwierdził, że wnioskodawczyni, jako spadkobierczyni wspólnika spółki jawnej uznanej za wykreśloną z rejestru przedsiębiorców, nie posiada bezpośredniego i aktualnego interesu prawnego, o którym mowa w art. 28 k.p.a., kreującego status strony postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności ww. orzeczenia nacjonalizacyjnego. Tym samym zaistniała przesłanka bezprzedmiotowości podmiotowej postępowania, o której mowa w art. 105 § 1 k.p.a.
W wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy wywołanego wnioskiem Z. K., Minister Przedsiębiorczości i Technologii utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję wskazując, iż z wnioskiem o wszczęcie postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji może wystąpić jedynie osoba będąca stroną w rozumieniu art. 28 k.p.a., tj. każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Organ podkreślił, że Naczelny Sąd Administracyjny wielokrotnie zajmował się wykładnią przepisu art. 28 k.p.a. i wskazywał, że stroną postępowania administracyjnego może być wyłącznie podmiot, który wykaże swój interes prawny w rozstrzygnięciu konkretnej sprawy. Istotę interesu prawnego należy bowiem upatrywać w jego związku z konkretną normą prawa materialnego, na podstawie której w postępowaniu administracyjnym określony podmiot, w określonym stanie faktycznym, może domagać się konkretyzacji jego uprawnień lub obowiązków, bądź żądać przeprowadzenia kontroli aktu w celu ochrony jego sfery praw i obowiązków przed naruszeniami dokonanymi tym aktem. Interes ten powinien być bezpośredni, indywidualny, własny i realny (aktualny), tj. rzeczywiście powiązany z danym postępowaniem, a także sprawdzalny obiektywnie, a jego istnienie znajdować musi potwierdzenie w okolicznościach faktycznych, będących przesłankami zastosowania przepisu prawa materialnego w konkretnej sprawie administracyjnej. Minister zauważył przy tym, iż o tym, czy jest się stroną danego postępowania administracyjnego nie decyduje sama wola, czy subiektywne przekonanie danej osoby, a nawet dopuszczenie jej przez organ do udziału w nim. Decydująca jest natomiast okoliczność, czy istnieje przepis prawa materialnego pozwalający zakwalifikować interes danej osoby jako interes prawny. Organ podkreślił, że treścią pojęcia interesu prawnego jest prawo podmiotowe rozumiane jako przyznanie danej osobie przez przepis prawa konkretnych uprawnień, które może ona realizować w postępowaniu administracyjnym. O tym więc, czy danemu podmiotowi służy prawo strony w konkretnym postępowaniu, decyduje norma prawna, z której dla tego podmiotu wynikają wprost określone prawa i obowiązki (cecha bezpośredniości). W związku z powyższym pojęcie strony, w rozumieniu art. 28 k.p.a. powiązane jest nierozerwalnie z istnieniem interesu prawnego. Minister wskazał, że taki interes w przedmiotowej sprawie posiada właściciel znacjonalizowanego przedsiębiorstwa legitymujący się prawem własności do niego w dacie bezpośrednio poprzedzającej nacjonalizację lub ustanowienie przymusowego zarządu państwowego. Interes prawny strony ustalany jest bowiem w postępowaniu nadzwyczajnym, według stanu na dzień wydania decyzji kończącej to postępowanie, z uwzględnieniem stanu faktycznego i prawnego z daty wydania decyzji w postępowaniu zwykłym. Dokumentami bezpośrednio potwierdzającymi prawo własności do przedsiębiorstwa są w szczególności: odpis z Krajowego Rejestru Sądowego oraz wypis z rejestru handlowego (RHA, RHB), z okresu bezpośrednio poprzedzającego objęcie mienia w zarząd państwowy, zgłoszenia przemysłu, karty rejestracyjne.