Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Izabella Kulig-Maciszewska sędzia NSA Wiesław Morys (spr.) sędzia del. WSA Tadeusz Lipiński Protokolant sekretarz sądowy Małgorzata Kamińska po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2015 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Towarzystwa [...] im. [...] w Warszawie od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 marca 2013 r. sygn. akt I SA/Wa 1780/12 w sprawie ze skargi Towarzystwa [...] im. [...] w Warszawie na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] lipca 2012 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia, że nieruchomość podlegała działaniu przepisów o przeprowadzeniu reformy rolnej oddala skargę kasacyjną
Zaskarżonym wyrokiem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Towarzystwa [...], dalej Towarzystwo, na sprecyzowaną w sentencji decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Przedstawiając w uzasadnieniu stan faktyczny sprawy Sąd pierwszej instancji wskazał, iż decyzja ta utrzymała w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia [...] grudnia 2011 r. stwierdzającą, iż nieruchomości bliżej w niej opisane, położone w P., pochodzące z dawnej nieruchomości hipotecznej "[...]" i "Grunta Wydzielone z [...]", podlegają działaniom przepisu art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm.), dalej dekret. Jak wynika z ustaleń organu skarżące Towarzystwo powołane w 1921 r. było w dniu 1 września 1939 r. oraz w dniu 13 września 1944 r. właścicielem tych nieruchomości, gdzie prowadziło szkołę - Żeńskie Liceum Gospodarstwa Wiejskiego w C. Towarzystwo zostało zlikwidowane w roku 1950 (nota bene decyzję zapadłą w tej materii uchylono 21 sierpnia 1990 r.), zaś ów majątek przekazano Skarbowi Państwa, co nie znalazło wyrazu w zapisach w księgach wieczystych. Zaświadczeniem z dnia 11 marca 1982 r. Naczelnik Miasta i Gminy P. stwierdził, iż przedmiotowa nieruchomość przeszła na własność Skarbu Państwa na mocy przywołanego wyżej przepisu. Zostało ono anulowane przesz Wojewodę Warszawskiego w dniu 29 kwietnia 1994 r. Skarżące Towarzystwo od roku 1991 czyni starania o ich odzyskanie. Zaświadczeniami z dnia 28 czerwca 2008 r. (winno być 2002 r.) i z dnia 10 stycznia 2003 r. Starosta P. stwierdził, że nieruchomości te przeznaczone są na cele reformy rolnej. W przedmiocie objętym niniejszą sprawą w dniu [...] czerwca 2005 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wydał decyzję uchylającą decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia [...] maja 2004 r. orzekającą o niepodpadaniu spornych nieruchomości pod przepisy dekretu i stwierdził, iż podpadają one pod przepisy tego aktu prawnego. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 16 marca 2007 r., sygn. akt IV SA/Wa 1457/05, stwierdził ich nieważność z powodu niemożności orzekania w tym trybie co do części nieruchomości, nadto rozstrzygania sporu o prawo rzeczowe. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 16 marca 2007 r., sygn. akt I OSK 668/06, uchylił ten wyrok i przekazał sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, nie podzielając tego stanowiska. Wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 lipca 2007 r., sygn. akt IV SA/Wa 909/07, uchylono obie powyższe decyzje z powodu niewyjaśnienia sprawy. W ocenie tego Sądu konieczne było ustalenie czy przedmiotowe nieruchomości zostały znacjonalizowane w oparciu o przepisy dekretu o reformie rolnej czy też, wobec likwidacji Towarzystwa jako osoby prawnej, na podstawie innego aktu prawnego zostały przejęte na rzecz Skarbu Państwa. Przy czym wyraził pogląd, wedle którego przejęcie nieruchomości w drodze likwidacji Towarzystwa byłoby możliwe jedynie w przypadku ustalenia, że majątek nie spełniał kryteriów przepisów dekretu. Należało też ustalić czy prowadzenie szkoły rolniczej można traktować jako działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej, zwierzęcej, sadowniczej, bo przejęciu w tym trybie podlegały tylko "nieruchomości ziemskie". W jego przekonaniu wykorzystanie nieruchomości na potrzeby oświatowe przed wojną nie sprzeciwia się jednak przejęciu nieruchomości na podstawie przepisów o reformie rolnej. Następnie zapadłe decyzje obu wymienionych powyżej organów z dnia [...] maja 2010 r. i z dnia [...] sierpnia 2010 r. umarzające postępowanie z uwagi na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 marca 2010 r., sygn. akt P 107/08, zostały uchylone wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 marca 2011 r., sygn. akt IV SA/Wa 1981/10, który - powołując się na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 stycznia 2011 r., sygn. akt I OPS 3/10, stwierdził, iż przepis § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 10, poz. 51 ze zm.) nadal stanowi podstawę do orzekania w sprawach o podpadaniu nieruchomości pod działanie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. Decyzją z dnia [...] grudnia 2011 r. Wojewoda Mazowiecki, uznając że przedmiotowa nieruchomość ma charakter nieruchomości ziemskiej, a prowadzona na tym terenie działalność miała charakter rolniczy, nadto obszar majątku przekraczał normy obszarowe w nim określone (wynosił 61,77 ha), orzekł o podpadaniu jej pod przepisy przywołanego wyżej dekretu. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji utrzymującej tę decyzję w mocy organ odwoławczy wskazał, iż pod działanie wspomnianego dekretu podpadały nieruchomości ziemskie stanowiące własność albo współwłasność osób fizycznych lub prawnych, jeżeli ich łączny rozmiar przekraczał bądź 100 ha powierzchni ogólnej, bądź 50 ha powierzchni użytków rolnych, a na terenie województwa poznańskiego, pomorskiego i śląskiego, jeżeli ich rozmiar łączny przekraczał 100 ha powierzchni ogólnej, niezależnie od wielkości użytków rolnych. Nabycie własności następowało z mocy prawa, zatem nie było uzależnione od wystawienia w tej materii zaświadczenia, czy wpisu do księgi wieczystej, stąd nie mają znaczenia wydawane zaświadczenia różnej treści i brak ujawnienia w księdze wieczystej prawa własności. Pojęcie "nieruchomość ziemska" zostało wyłożone przez Trybunał Konstytucyjny w uchwale z dnia 19 września 1990r., sygn. akt W 3/89, w której stwierdzono, że jest to nieruchomość o sprecyzowanej w dekrecie powierzchni i ma charakter rolniczy, służący do prowadzenia określonej działalności rolniczej. Jego zdaniem wszystkie przesłanki skutkujące przejściem własności tej nieruchomości z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa zostały spełnione. Zwłaszcza kryterium powierzchni, która wynosi ok. 66,62 ha, w tym obejmując 61,77 ha użytków rolnych. Rozbieżność danych w tej materii w różnych zaświadczeniach nie ma znaczenia, bo zawsze powierzchnia tych nieruchomości przekracza normy obszarowe dekretu. Rolniczy zaś ich charakter wynika z publikacji J. D. "Dzieje Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego w C.". Nieruchomości te zatem mogły być wykorzystane na cele reformy rolnej określone w art. 1 ust. 1 lit. d dekretu z 6 września 1944 r. jako rezerwa terenów dla szkół. Uznał wreszcie, że wykorzystanie na ten cel przed wojną nie wykluczało możliwości przejęcia w tym trybie.