Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Ludwik Żukowski (spr.) Sędziowie NSA Joanna Banasiewicz NSA Małgorzata Borowiec Protokolant Edyta Pawlak po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 2008 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej J. M. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 21 lutego 2007 r. sygn. akt II SA/Gd 467/06 w sprawie ze skargi J. M. na decyzję Wojewody P. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości oddala skargę kasacyjną
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku (zwany dalej WSA, Sądem lub Sądem pierwszej instancji) wyrokiem z dnia 21 lutego 2007 r., sygn. akt II SA/Gd 467/06 oddalił skargę J. M. na decyzję Wojewody P. z dnia [...], nr [...]w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości stanowiącej część działki nr [...] o powierzchni 255 m2, położonej w G., przy ulicy [...]. W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, że organy orzekające w sprawie nie naruszyły prawa. Decyzja wydana została na podstawie art. 105 § 1 k.p.a . oraz art. 229 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U . z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.). Stosownie do art. 229 ustawy o gospodarce nieruchomościami, roszczenie o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, określone w art. 136 ust. 3 tej ustawy nie przysługuje, jeżeli przed dniem jej wejścia w życie nieruchomość została sprzedana albo ustanowiono na niej prawo użytkowania wieczystego na rzecz osoby trzeciej i prawo to zostało ujawnione w księdze wieczystej. Na podstawie odpisu z księgi wieczystej nr [...], prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Gdyni ustalono, że działka nr [...] (aktualny nr po scaleniu: [...]) stanowi własność Miasta G. i została przez to Miasto, z dniem 11 lutego 1972 r., oddana w użytkowanie wieczyste G. Spółdzielni Mieszkaniowej. Użytkowanie wieczyste ujawniono w księdze wieczystej. W rozpoznawanej sprawie zaistniała prawna przeszkoda w merytorycznym rozpatrzeniu wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, określona w art. 229 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Nieruchomość stanowiąca przedmiot wywłaszczenia została bowiem oddana w użytkowanie wieczyste na rzecz osoby trzeciej przed wejściem w życie tej ustawy (1 stycznia 1998 r.) i prawo to zostało ujawnione w księdze wieczystej. Organy orzekające w sprawie prawidłowo ustaliły, że zajście tej przeszkody uniemożliwiało przystąpienie do badania, czy nieruchomość wywłaszczona w trybie art. 6 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz.U . z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.) stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu i czy podlega zwrotowi. Skoro nie mogło dojść do merytorycznej oceny zasadności żądania z powodu przeszkody określonej w art. 229 ustawy o gospodarce nieruchomościami, postępowanie mogło być uznane za bezprzedmiotowe i podlegać umorzeniu na podstawie art. 105 § 1 k.p.a .
Opisany wyrok WSA zaskarżony został skargą kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego przez pełnomocnika skarżącego. Skargę kasacyjną oparto na zarzucie naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisów prawa materialnego w postaci art. 50 ust. 2 pkt 5, art. 53 ust. 1, art. 69 ust. 1 i art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r.
o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U . z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym 11 marca 1987 r., art. 136 ust. 1 i 2 oraz art. 229 ustawy o gospodarce nieruchomościami, a także art. 8 ust. 1 i 2, art. 21 i art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U . Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.). Skargę kasacyjną oparto też na ogólnie sformułowanym zarzucie "naruszenia przepisów postępowania" poprzez niewystąpienie przez Sąd ze skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego pytaniem prawnym oraz na dokonaniu błędnych ustaleń faktycznych w zakresie sprzedaży spornej nieruchomości. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej stwierdzono, że art. 229 ustawy o gospodarce nieruchomościami został błędnie zastosowany. Zgodnie z zasadą zakazującą działania prawa wstecz, Sąd powinien zastosować przepisy art. 50 ust. 2 pkt 5, art. 53 ust. 1, art. 69 ust. 1 i art. 74 ust. 1 poprzednio obowiązującej ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Chwilą miarodajną dla oceny stanu prawnego powinna być dla Sądu data wystąpienia przez skarżącego z jego pierwszym wnioskiem o zwrot wywłaszczonej nieruchomości (z 11 marca 1987 r.), załatwionym decyzją z dnia [...] lipca 1987 r. Przepisy art. 8 ust. 1 i 2 Konstytucji RP naruszono z tego powodu, iż Sąd powinien dojść do przekonania, że Konstytucja RP, jako najwyższe prawo w RP podlega bezpośredniemu stosowaniu i przed zastosowaniem krzywdzącego dla poprzedniego właściciela przepisu art. 229 ustawy o gospodarce nieruchomościami obowiązany był wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem, czy przepis ten jest zgodny z regulacjami chroniącymi przed wywłaszczeniem, tj. z art. 21 i art. 64 Konstytucji RP. Naruszenie "przepisów postępowania" przez Sąd pierwszej instancji polegało na błędnym przyjęciu, iż ustanowienie przez Miasto G. prawa użytkowania wieczystego na rzecz G. Spółdzielni Mieszkaniowej odbyło się legalnie. Nikt nie przedstawił skarżącemu dokumentu wskazującego cenę, za jaką zbyto nieruchomość Miastu G. Pełnomocnik skarżącego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.