Dopuszczalne jest stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej, na podstawie której Skarb Państwa nabył nieruchomość, jeżeli oddanie tej nieruchomości w użytkowanie wieczyste osobie trzeciej nastąpiło w toku postępowania o stwierdzenie nieważności tej decyzji.
Naczelny Sąd Administracyjny przy udziale Wiesława Czerwińskiego prokuratora Prokuratury Apelacyjnej delegowanego do Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie ze skargi Aleksandry M. i Gabrieli B. na decyzję Ministra Gospodarki z dnia 24 sierpnia 1998 r. (...) w przedmiocie stwierdzenia nieważności orzeczeń o przymusowym zarządzie państwowym nad przedsiębiorstwem Młyn Elektryczny P. po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2000 r. na posiedzeniu jawnym wątpliwości prawnej przekazanej przez skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowieniem z dnia 2 czerwca 1999 r. w sprawie IV SA 2199/98, do wyjaśnienia w trybie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./:
Czy dopuszczalne jest stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej na podstawie której Skarb Państwa nabył własność nieruchomości, jeżeli po jej wydaniu w toku toczącego się postępowania o stwierdzenie nieważności tej decyzji Skarb Państwa lub gmina ustanowił prawo wieczystego użytkowania tej nieruchomości na rzecz osoby trzeciej.
podjął następującą uchwałę:
Wystąpienie o wyjaśnienie wątpliwości prawnej, przytoczonej w sentencji uchwały, w trybie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ skład orzekający uzasadnił następująco.
Wątpliwość prawna powstała w toku rozpoznawania skargi Aleksandry M. i Gabrieli B. na decyzję Ministra Gospodarki z dnia 24 sierpnia 1998 r., (...). Decyzją tą Minister Gospodarki, po ponownym rozpoznaniu sprawy, utrzymał w mocy decyzję Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 29 lutego 1996 r. stwierdzającą, że zarządzenie Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła z dnia 30 czerwca 1951 r. w sprawie ustanowienia przymusowego zarządu państwowego nad przedsiębiorstwem Młyn Elektryczny P., powiat K. oraz orzeczenie Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości z dnia 3 listopada 1964 r. w sprawie stwierdzenia przejścia na własność Państwa przedsiębiorstwa Młyn Elektryczny P., pow. K. - zostały wydane z naruszeniem prawa. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji podniesiono, że ustanowienie przymusowego zarządu państwowego nad przedsiębiorstwem nastąpiło z rażącym naruszeniem przepisów dekretu z dnia 11 grudnia 1918 r. w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego, ponieważ zakład ten był czynny i rentowny oraz nie ujawniono jakichkolwiek zagrożeń wskazujących, że działalność gospodarcza przedsiębiorstwa mogłaby ustać. To z kolei powoduje, że decyzja o przejęciu tego przedsiębiorstwa na własność Państwa została wydana z rażącym naruszeniem przepisów art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 25 lutego 1958 r. o uregulowaniu stanu prawnego mienia pozostającego pod zarządem państwowym. Powołując się na przepis art. 156 par. 2 i art. 158 par. 2 Kpa. Minister nie stwierdził jednakże nieważności tych decyzji, lecz ograniczył się do stwierdzenia, że zostały wydane z naruszeniem prawa, ponieważ w ocenie organu decyzje te wywołały nieodwracalne skutki prawne. Młyn jako przedsiębiorstwo został zlikwidowany, a w obiektach budowlanych dawnego młyna urządzono nowe przedsiębiorstwo - wytwórnię pasz treściwych. Wchodząca w skład przedsiębiorstwa nieruchomość o powierzchni 0,8787 ha, na skutek podejmowanych decyzji i czynności cywilnoprawnych jest własnością Gminy i Miasta W., obciążoną prawem użytkowania wieczystego na rzecz Gminnej Spółdzielni "S.-Ch." w W. Spółdzielnia ta, według ustaleń organu, nabyła na własność znajdujące się na tej nieruchomości budynki od Rejonowego Przedsiębiorstwa Przetwórczo-Paszowego "B.". Tak więc środki trwałe należące do znacjonalizowanego przedsiębiorstwa zostały odpłatnie zbyte na rzecz osób trzecich.
Zarzuty podniesione w skardze sprowadzają się do kwestionowania stanowiska organu administracji, iż nie można stwierdzić nieważności aktów wydanych z rażącym naruszeniem prawa z uwagi na wywołanie przez nie nieodwracalnych skutków prawnych. W szczególności, w ocenie skarżących, wprawdzie przedsiębiorstwo Młyn P. przestało istnieć, to jednak sprawa dotyczy nieruchomości o powierzchni 0,8787 ha wraz z zabudowaniami, która była zasadniczym składnikiem przedsiębiorstwa. Skutki prawne wadliwych decyzji nie są nieodwracalne i mogą być usunięte w postępowaniu administracyjnym, ponieważ oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste nastąpiło w wyniku decyzji komunalizacyjnej oraz decyzji gminy. Ponadto nastąpiło to w czasie toczącego się już postępowania administracyjnego o stwierdzenie nieważności decyzji, którego uczestnikami są strony umowy, co wyklucza dobrą wiarę. Nie przeprowadzono dowodów, że znajdujące się na gruncie budynki stanowią przedmiot odrębnej własności Spółdzielni. Zdaniem skarżących, nieodpłatne nabycie nieruchomości nie chroni nabywcy w rozumieniu art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, a więc nie powoduje nieodwracalnych skutków prawnych. Również poniesienie nakładów na nieruchomość nie może być oceniane jako nieodwracalny skutek prawny.