Prawa do zasiłku dla bezrobotnych do czasu otrzymania i przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych, o którym mowa w art. 25 ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu /Dz.U. 1995 nr 1 poz. 1/, nie zachowuje bezrobotna, mająca na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko, na które przysługuje zasiłek rodzinny, jeżeli w dacie utraty prawa do zasiłku z powodu upływu okresu jego pobierania nie była osobą samotnie wychowującą dzieci, a stała się taką osobą po wydaniu decyzji w sprawie utraty prawa do zasiłku z powodu upływu 12-miesięcznego okresu jego pobierania.
Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora prokuratury Krajowej w sprawie ze skargi Małgorzaty M. na decyzję Dyrektora Wojewódzkiego Urzędu Pracy w K. z dnia 29 sierpnia 1995 r. (...) w przedmiocie odmowy przyznania prawa do zasiłku dla bezrobotnych po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny - Ośrodek Zamiejscowy w Rzeszowie postanowieniem z dnia 17 grudnia 1996 r. SA/Rz 1292/95 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 Kpc:
Czy osobie uznanej za bezrobotną przysługuje na podstawie art. 25 ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu /Dz.U. 1995 nr 1 poz. 1/ prawo do zasiłku do czasu otrzymania i przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych w sytuacji, kiedy w dacie utraty zasiłku z powodu upływu okresu jego pobierania nie była osobą samotnie wychowującą dzieci, a taki status uzyskała dopiero po wydaniu ostatecznej decyzji w sprawie utraty prawa do zasiłku z powodu upływu ustawowego 12-miesięcznego okresu jego pobierania?
podjął następującą uchwałę:
Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało w następującym stanie faktycznym sprawy:
Małgorzata M. pobierała zasiłek dla bezrobotnych od dnia 31 maja 1994 r. do dnia 31 maja 1995 r., to jest przez okres 12 miesięcy. Kierownik Rejonowego Urzędu Pracy w S. decyzją z dnia 5 czerwca 1995 r. (...) orzekł o utracie przez wymienioną prawa do zasiłku dla bezrobotnych od dnia 31maja 1995 r. z powodu upływu 12-miesięcznego okresu jego pobierania. W dacie wydania powyższej decyzji Małgorzata M. pozostawała z Marianem M. w związku małżeńskim, który wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Krośnie z dnia 19 czerwca 1995 r. I C 312/95 został rozwiązany. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 10 lipca 1995 r. Z karty rejestracyjnej wynika, że Małgorzata M. wychowuje czworo małoletnich dzieci. Na te dzieci pobiera zasiłek rodzinny. Po wygaśnięciu prawa do 12-miesięcznego zasiłku dla bezrobotnych Małgorzata M. jest nadal zarejestrowana w Rejonowym Urzędzie Pracy w S. jako bezrobotna. W dniu 31 lipca 1995 r. złożyła w tym Urzędzie wniosek o przyznanie jej zasiłku, jaki przysługuje bezrobotnym samotnie wychowującym dzieci.
Kierownik Rejonowego Urzędu Pracy w S. decyzją z dnia 4 sierpnia 1995 r. (...) odmówił składającej wniosek prawa do zasiłku dla bezrobotnych do czasu otrzymania i przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych. W uzasadnieniu decyzji Kierownik ten, powołując się na przepis art. 25 ust. 6 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu /Dz.U. 1995 nr 1 poz. 1/, stwierdził, że powyższy przepis odnosi się jedynie do bezrobotnych, którzy spełniają wymienione w nim warunki bezpośrednio po upływie okresu pobierania zasiłku, bowiem stanowi on o zachowaniu prawa do zasiłku. Jeśli jeden z tych warunków miałby być spełniony w późniejszym terminie, to konieczne byłoby ponowne przyznanie prawa do zasiłku, a tego wymieniony przepis nie przewiduje. Ponadto Kierownik stwierdził, że Małgorzata M. może być uznana za osobę samotnie wychowującą dzieci od dnia 19 czerwca 1995 r., to jest od dnia orzeczenia wyrokiem sądowym rozwodu jej małżeństwa z Marianem M. Jednakże z uwagi na to, że utraciła zasiłek od dnia 31 maja 1995 r. z powodu upływu okresu jego pobierania, to nie może tego prawa zachować.
Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krośnie po rozpatrzeniu odwołania Małgorzaty M., decyzją z dnia 29 sierpnia 1995 r. (...) utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu decyzji Dyrektor uznał, że Małgorzata M. nie spełnia warunku do przyznania jej prawa do zasiłku, bowiem w dniu utraty prawa do zasiłku z powodu maksymalnego okresu jego pobierania, odwołująca się nie zachowała tego prawa. Nie była matką samotnie wychowującą dzieci, bowiem dopiero od dnia orzeczenia rozwodu z Marianem M. uznano ją za osobę samotnie wychowującą dzieci.
Rozpoznając skargę Małgorzaty M. na powyższą decyzję Naczelny Sąd Administracyjny - Ośrodek Zamiejscowy w Rzeszowie doszedł do wniosku, że przedstawione zapatrywania organów administracyjnych wywołują wątpliwości prawne. Analizując przedstawiony problem prawny - zdaniem NSA - należy nawiązać do art. 21 ust. 5a pkt 2 ustawy z dnia 16 września 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu, który został wprowadzony do tej ustawy nowelą z dnia 10 marca 1994 r. /Dz.U. nr 43 poz. 165/. Na tle tego przepisu w orzecznictwie NSA przyjmowano, że zasiłek przysługiwał bezrobotnym, którzy kiedykolwiek nabyli prawo do zasiłku, spełnili warunki wymienione w tym przepisie i nie utracili tego zasiłku z przyczyn określonych w art. 22 ust. 1 ustawy. Bezrobotni samotnie wychowujący dzieci nabywali po dniu 14 kwietnia 1994 r. prawo do takiego zasiłku, niezależnie od tego, w jakim czasie zakończył się 12- lub 18-miesięczny okres pobierania zasiłku. Stanowisko takie oparte było na wykładni słownej tego przepisu, który posługiwał się wyrazem "przysługuje". Artykuł 25 ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. ma podobne brzmienie z tą różnicą, że wyraz "przysługuje" zastąpiono wyrazem "zachowuje". Może to oznaczać, że ustawodawca dokonał celowo tej zmiany, aby zaostrzyć kryteria przyznawanego zasiłku z tego przepisu.