Skarga Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Handlu Wewnętrznego w W. na decyzję Ministra Finansów w przedmiocie przeciwdziałania praktykom monopolistycznym po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 20 września 1990 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem III SA 1149/89 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 Kpc w związku z art. 211 Kpa: ~Czy organ antymonopolowy, stwierdziwszy
Tezy

Organ antymonopolowy, stwierdziwszy na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 stycznia 1987 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej /Dz.U. nr 3 poz. 18 ze zm./ nieważność określonych postanowień umowy, nie może na podstawie art. 14a tej ustawy ukształtować treść umowy w tej części jej postanowień, których nieważność stwierdzono.

Sentencja

Sąd Najwyższy przy udziale prokuratora w sprawie ze skargi Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Handlu Wewnętrznego w W. na decyzję Ministra Finansów z dnia 22 maja 1989 r. Nr PM-I-544-38/89/90 w przedmiocie przeciwdziałania praktykom monopolistycznym po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 20 września 1990 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 26 stycznia 1990 r. III SA 1149/89 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 Kpc w związku z art. 211 Kpa:

Czy organ antymonopolowy, stwierdziwszy - na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 stycznia 1987 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej /Dz.U. nr 3 poz. 18 ze zm./ - nieważność określonych postanowień umowy, może - na podstawie art. 14a powołanej ustawy - nakazać będącej stroną umowy jednostce gospodarczej ażeby, w miejsce postanowień unieważnionych, wprowadziła inne postanowienia o określonej treści, ze skutkiem od dnia zawarcia umowy?

podjął uchwałę następującej treści:

Uzasadnienie strona 1/3

Dyrektor Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Handlu Wewnętrznego w W. zarządzeniem nr 11 z dnia 15 stycznia 1989 r. wprowadził sprzedaż 4 tys. odbiorników telewizyjnych kolorowych w systemie przedpłat. W zarządzeniu określono termin przyjmowania przedpłat, ich kwotę zależną od terminu realizacji, wskazano podmiot zwracający kwotę przedpłaty w razie niezrealizowania transakcji. Wzór umowy stanowił załącznik do zarządzenia, a w niej ustalono m.in., że przy transakcji obowiązuje cena detaliczna z daty wydania towaru. Przedpłaty były oprocentowane w wysokości 18 proc. w stosunku rocznym, w przypadku niedojścia transakcji do skutku z winy sprzedającego odsetki podwyższono do 36 proc. rocznie, a gdy nie doszło do transakcji z winy klienta, to tracił on odsetki i otrzymywać miał tylko zwrot przedpłaty.

Minister Finansów, działający jako organ antymonopolowy decyzją z dnia 22 maja 1989 r. stwierdził nieważność par. 3, 4 i 5 umowy i nakazał wspomnianemu przedsiębiorstwu wprowadzenie do umowy klauzul gwarantujących nabywcy oprocentowanie przedpłat nie niższe od stosowanego przez bank obsługujący sprzedawcę towaru, a także nakazał określenie podstawy ustalenia ceny towaru w dniu jego wydania klientowi. Na tę decyzję Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Handlu Wewnętrznego w W. wniosło skargę do NSA. Postanowieniem z dnia 26 stycznia 1990 r. podjętym w sprawie III SA 1149/89 NSA, działając na podstawie art. 391 Kpc, przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości w konkretnej sprawie, którego treść została przytoczona w komparycji uchwały Sądu Najwyższego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Ustawa z dnia 28 stycznia 1987 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej /Dz.U. nr 3 poz. 18 ze zm./ obowiązująca w dacie podjęcia postanowienia przez NSA, zgodnie z art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym /Dz.U. nr 14 poz. 88/ nadal ma zastosowanie w przypadku zawisłości sprawy przed NSA. Zagadnienie prawne przedstawione przez NSA pomimo zmiany stanu prawnego zachowuje wobec tego swą aktualność.

Ustawa z 1987 r. w art. 8 ustanowiła zakaz podejmowania przez jednostki gospodarcze określonych działań wynikających z ich monopolistycznej pozycji na rynku, a w art. 9 dopuściła możliwość uznania za godzące w chronione interesy szeregu rodzajów działań w zakresie produkcji i obrotu towarowego. Na mocy przepisu art. 10 ust. 1 praktyki zakazane w art. 8 pkt 1-3 i w art. 9 ustawy dawały organowi antymonopolowemu podstawę do wydania decyzji stwierdzającej nieważność umowy lub poszczególnych jej postanowień. Konstrukcja tego przepisu miała charakter wyjątkowy z tego względu, że dopuszczał on ingerencję władczymi środkami administracyjnymi w sferę prawa cywilnego, i to w dziedzinę tego prawa poddaną zasadzie wolności umowy. Nowelizacja ustawy z dnia 28 stycznia 1987 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym dokonana art. 15 ustawy z dnia 24 lutego 1989 r. o niektórych warunkach konsolidacji gospodarki narodowej oraz o zmianie niektórych ustaw /Dz.U. nr 10 poz. 57/ wzmocniła ingerencję administracyjną, wprowadzając przepis art. 14a, odnoszący się między innymi również do tych praktyk monopolistycznych, których zakazywał art. 8 ustawy. Nie tylko wobec tego na podstawie art. 10 ust. 1 organ antymonopolowy władny był stwierdzić nieważność umowy lub jej postanowień, ale stał się władny również do wydania decyzji nakazującej zaniechanie praktyk monopolistycznych z jednoczesnym określeniem obowiązków jednostki gospodarczej.

Strona 1/3