1. Wykonanie decyzji nakazującej rozbiórkę obiektu budowlanego, dotkniętej wadami określonymi w art. 156 par. 1 Kpa, samo przez się nie oznacza, że decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne /art. 156 par. 2 Kpa/.
2. Jeżeli obrót nieruchomościami poprzedzony był wydaniem decyzji administracyjnej lub przeniesienie własności nastąpiło w drodze decyzji administracyjnej, a decyzja dotknięta jest wadą wymienioną w art. 156 par. 1 Kpa, zbycie nieruchomości na rzecz osoby trzeciej, chronionej rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych, stanowi przeszkodę do stwierdzenia nieważności decyzji.
Sąd Najwyższy na poniższe pytanie prawne Prokuratora Generalnego:
1. Czy wykonanie decyzji nakazującej rozbiórkę obiektu budowlanego, dotkniętej wadami określonymi w art. 156 par. 1 Kpa oznacza, że decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne i powoduje konieczność stwierdzenia przez Naczelny Sąd Administracyjny jej niezgodności na podstawie art. 207 par. 4 Kpa lub stwierdzenia przez organ wyższego stopnia, że została wydana z naruszeniem prawa /art. 158 par. 2 Kpa/?
2. Czy w przypadkach gdy obrót nieruchomościami zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa poprzedzony był wydaniem stosownej decyzji administracyjnej lub przeniesienie własności następuje w drodze aktu administracyjnego, a wydane w tym przedmiocie decyzje dotknięte są jedną z wad wymienionych w art. 156 par. 1 Kpa, zbycie nieruchomości na rzecz osoby trzeciej w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego stanowi przeszkodę do stwierdzenia nieważności decyzji z uwagi na ochronę nabywcy na podstawie art. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece /Dz.U. nr 19 poz. 147/, natomiast daje do orzeczenia, iż z uwagi na nieodwracalne skutki prawne, decyzja została wydana z naruszeniem prawa?
podjął uchwałę:
1. Pytanie dotyczy dwóch przypadków, w których należy rozważyć, po ujawnieniu wad decyzji administracyjnej, dających podstawę do stwierdzenia jej nieważności, czy w wyniku wykonania takiej decyzji nie powstał nieodwracalny skutek prawny, co stanowi przesłankę negatywną stwierdzenia nieważności decyzji. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego ujawniają się rozbieżności w kwestii oceny skutków prawnych decyzji administracyjnej obarczonej ciężką wadliwością i kwalifikowania ich jako nieodwracalne.
Artykuł 156 par. 1 Kpa wskazuje jedynie następstwa zakwalifikowania skutku prawnego decyzji jako nieodwracalnego, ale w jego treści nie ma takich elementów, które pozwalałyby na ustalenie kryteriów odróżnienia skutków prawnych decyzji administracyjnej odwracalnych od nieodwracalnych.
W literaturze zagadnienie nieodwracalności skutku prawnego decyzji administracyjnej jest dostrzegane, ale nie zostało opracowane w pełnym zakresie. Przewinęło się ono w glosach, lecz również bez szerszego charakteryzowania jego treści. W rozważaniach doktrynalnych zarysowano jednak pewne elementy rozumienia tego pojęcia, które nie mogą już być traktowane jako dyskusyjne.
2. Przede wszystkim należy stwierdzić, że pojęcie nieodwracalnych skutków prawnych, występujące w przepisie art. 156 par. 2 Kpa, należy rozpatrywać wyłącznie w płaszczyźnie prawa obowiązującego, nie nawiązując do sfery faktów. Dla oceny skutków decyzji administracyjnej, dotkniętej wadą dającą podstawę do stwierdzenia jej nieważności, jest prawnie obojętne, czy istnieją faktyczne możliwości cofnięcia następstw wykonania decyzji. Prawnie obojętne będzie wobec tego ustalenie, że są podstawy materialne, organizacyjne lub możliwości techniczne podjęcia działania, które doprowadzi do przywrócenia jakiejś rzeczy lub stanu faktycznego do ich pierwotnej postaci. Przepis bowiem wymaga rozpatrzenia wyłącznie skutków prawnych i poddania ocenie ich odwracalności.
Nieodwracalność skutków prawnych decyzji administracyjnej, o których stanowi art. 156 par. 2 Kpa, nie należy porównywać z występującym w art. 363 par. 1 Kc pojęciem "niemożliwości przywrócenia stanu poprzedniego", albowiem dotyczy ono restytucji naturalnej w znaczeniu gospodarczym i nie odnosi się do restytucji uprawnień. Praktyczna niemożliwość restytucji występuje wtedy, gdy przywrócenie stanu poprzedniego jest wyłączone w wypadku utraty lub zniszczenia rzeczy oznaczonej co do tożsamości /rzeczy niezamiennej/; w takim przypadku poszkodowany nie może żądać dostarczenia innej rzeczy tej samej wartości - nie może domagać się wydania rzeczy w naturze - lecz może tylko domagać się równowartości rzeczy utraconej /wyrok SN z dnia 8 stycznia 1982 r., III CRN 181/82, OSNCP 1982, z. 8-9 poz. 120/.
Jeżeli więc oryginalne dzieło sztuki, np. obraz, zatrzymane na granicy na podstawie decyzji administracyjnej, zostanie zagubione, to faktyczna utrata dzieła nie może być uznana za nieodwracalny skutek prawny decyzji administracyjnej, dotkniętej wadami skutkującymi stwierdzenie jej nieważności. W ocenie tego, czy decyzja wywołała nieodwracalny skutek prawny, nie powinny być brane pod uwagę takie późniejsze zdarzenia, które stwarzać mogą przeszkody w przywróceniu uprawnień lub w nadaniu obowiązkom ich pierwotnego kształtu. Nie są to bowiem bezpośrednie skutki wykonania samej decyzji administracyjnej, lecz zamierzone lub nieprzewidziane następstwa tego, że decyzja administracyjna, chociaż obarczona ciężkimi wadami, istnieje w obrocie prawnym i korzysta w nim z domniemania legalności.